Boekenstrijd

Hij kreeg de macht in handen, omdat de regering en de koning niet tegen de fascisten optraden. Hij hield de macht meer dan twintig jaar vast, verloor die even toen dezelfde koning hem ontsloeg na een rampzalig verlopen oorlog. Maar het was niet genoeg voor Mussolini. Met steun van zijn bondgenoot Nazi-Duitsland bleef hij in een deel van Italië heersen, tot het bittere einde. Je kunt Mussolini veel dingen verwijten, maar niet dat hij snel opgaf. Toch was hij niet de daadkrachtige politicus die iedere situatie beheerste, schrijft biograaf Hans Woller. Benito Mussolini was een twijfelaar, een man die afwachtte, die wikte en woog tot hij zijn belang kon doorzetten. Hij was ook iemand die compromissen kon sluiten en zijn radicale aard niet altijd volgde. Maar vaak genoeg deed hij dat wel, als hij de kans schoon zag, met desastreuze gevolgen in binnen- en buitenland. Mussolini lijkt vaak niet helemaal serieus genomen te zijn. Een schreeuwlelijk, die meer lawaai maakte dan dat hij kwaad aanrichtte. In de schaduw van Hitler leek hij een onbetekenende figuur. Als je dit boek hebt gelezen, of alleen al de hoofdstuktitels, denk je daar wel anders over. Mussolini was een totalitaire socialist en werd fascist….

‘De vos weet van alles, maar de egel weet een groot iets’. Deze spreuk van de Griekse denker Archilochus heeft de Britse filosoof Isaiah Berlin in 1951 gebruikt om een verschil aan te duiden tussen twee types denkers, kunstenaars en schrijvers. ‘De vos’ verkent het veld wijd en zijd, snuffelt hier eens aan, laat daar een spoor achter, maar laat zich niet vastpinnen. ‘De egel’ is minder avontuurlijk, maar weet een ding goed, hoe zich te verdedigen. Zo vallen allerlei mensen in te delen. Wie deze website vaker leest, herkent streken van de vos. Allerlei onderwerpen komen er langs, pogingen tot beperkingen tot een terrein falen steeds. Een egelwebsite houdt zich met een onderwerp bezig, bijvoorbeeld deze site over Friedrich Nietzsche. Die Duitse filosoof was volgens Berlin een egel, iets waar ik denk discussie over mogelijk is. Maar de analogie van de twee diersoorten is maar een opstapje in dit essay. Die vergelijking wordt door Berlin vooral gebruikt om een verhaal te vertellen over de Russische schrijver Lev Tolstoj, en vooral over diens geschiedfilosofie. Tolstoj zag de geschiedenis als een ongestuurde opeenvolging van gebeurtenissen, hij nam afstand van theorieën over grote begrippen en krachten die de geschiedenis zouden sturen. Die…

Op 13 oktober 1818 steeg boven de Duitse stad Aken een luchtballon op. Die werd bestuurd door Wilhelmine Reichard, die het luchtschip zelf had gefabriceerd. Vanuit de lucht wierp ze bloemen op haar publiek: vorsten en hoogwaardigheidsbekleders die in Aken bijeen waren voor een vredesconferentie. Ook gooide ze pamfletten naar beneden met een gedicht over de Europese vredeswil. Het is een van de fraaie details in Beatrice de Graafs Tegen de terreur. Hoe Europa veilig werd na Napoleon. Hier raakte de oude tijd van keizers en tsaren aan de moderne tijd van (de hele vroege) luchtvaart. Het was niet alleen een tijd van restauratie en herstel, wil De Graaf zeggen, er was ook vernieuwing en er waren zelfstandige vrouwen die van zich lieten horen. Aan de conferentietafel in Aken zaten geen vrouwen. Daar spraken de keizer van Oostenrijk, de koning van Pruisen, de tsaar van Rusland en de premiers van Groot-Brittannië en Frankrijk over een afsluitende vredesregeling voor Europa. Aan die vrede werd er al sinds 1814 aan gesleuteld, toen Napoleon verslagen. Zijn kortstondige herrijzenis en definitieve val in Waterloo deed daar weinig aan af. Voor macht en vrede Iemand heeft ooit gezegd dat er veel meer boeken zijn geschreven over…

De naam Alexander von Humboldt zei me eigenlijk niet zoveel. Een Duitse geleerde, er was een universiteit naar hem genoemd. En er was ook iets met een broer. Dat was ongeveer wat ik over hem wist voor ik aan het boek De uitvinder van de natuur begon. En dat was een ontdekking! Humboldt was een geleerde van een bijzonder slag. Hij was ontdekkingsreiziger, denker, inspirator van Darwin en van de ecologische gedachte. Hij was bevriend met Goethe en de Zuid-Amerikaanse vrijheidsstrijder Simon Bolivar. Ook was hij een fel tegenstander van de slavernij. En dat hield hij niet verborgen, ook niet tegen slavenhouders, zoals de Amerikaanse president Jefferson. Blauwheid Zijn inzichten over de natuur ontleende hij voor een groot deel aan een reis die hij tussen 1799 en 1804 in de Amerika’s maakte. Hij verzamelde planten, stenen en dieren, mat het magnetisme van de aarde, hoogtes en zelfs de blauwheid van de hemel met een cyanometer. Hij bevoer eindeloos lange woeste rivieren (in een zinnetje staat: Ze roeiden twee maanden tegen de stroom in), doorkruiste woestijnen en beklom bergen. Op tamelijk hoge leeftijd maakte hij nog een reis door Rusland en Siberië. Hij had wel meer lange reizen willen maken, maar…

Korte inhoud: De schrijver neemt een cruise van de Amerikaanse minister van Oorlog en de eigenzinnige dochter Alice van president Theodore Roosevelt in 1905 als kapstok voor een boek over de Amerikaanse buitenlandse politiek ten opzichte van Oost-Azië. Het is een vernietigend portret van Roosevelt die geïnspireerd werd door zijn opvattingen over het 'Arische ras' dat steeds verder naar het westen oprukt. Azië is na het veroveren van Amerika de logische nieuwe grens. Japan werd als 'ere-Ariër' bevoordeeld, en daarmee zette Amerika Japan op het pad naar de verovering van grote delen van Azië. Stelling van het boek: De Amerikaanse buitenlandse politiek ten opzichte van Azië werd begin vorige eeuw geïnspireerd door racistische opvattingen. De bron van de Tweede Wereldoorlog in Azië werd geslagen door Theodore Roosevelt die Japan op het imperialistische pad zette. Stijl: Kleurrijk, soms wat overdreven, emotioneel. Waardering: Geschikt voor: Studenten van de Amerikaanse buitenlandse politiek en Oost-Azië.

Kolonialisme was best nuttig. Het hielp landen om modern te worden. Dat is, heel in het kort, de boodschap van het boek van hoogleraar algemene geschiedenis Wim van den Doel over de activiteiten van Nederland overzee sinds 1800. Deze opvatting wordt vervolgens wel met veel kanttekeningen gebracht. Het resultaat is een zeer genuanceerd overzichtswerk van tweehonderd jaar Nederlandse activiteiten, waaronder, maar niet beperkt tot, ontwikkelingssamenwerking, vredesmissies, oorlogen, investeringen, uitbuiting en onderzoek. Het zijn boeiende gebeurtenissen, maar ze komen in dit werk niet tot leven, maar worden in een vrij simplistisch wereldbeeld geperst. En dat is jammer.

In iedere psychiatrische kliniek zit wel iemand die denkt dat hij het is. Imiteren is eenvoudig, steek je rechterhand onder je jas op borsthoogte. En bijna alles over zijn verleden is bekend. Columnist Martin Bril heeft zijn passie voor Napoleon Bonaparte vastgelegd in een vermakelijk boekje. De carrière, de paarden, de veldtochten en slagvelden komen allebei voorbij. En zeker de vrouwen krijgen volop aandacht. Dit is het tegendeel van gortdroge geschiedenis, het zijn vooral persoonlijke bevindingen die op een mooie manier zijn opgeschreven, afgewisseld met beschrijvingen van historische gebeurtenissen.

  Interessante, maar niet licht te verteren onderbouwing van de stelling dat ook na de Franse revolutie religie en politiek met elkaar op allerlei manieren in wisselwerking bleven. Een aanval vanuit conservatieve hoek op zowel de utopisten, die met hun politieke religie steeds weer teruggrijpen op christelijke beelden, als op liberalen die religie totaal denken te kunnen uitbannen uit de politiek.

Beschrijving, deels uit de eerste hand, van de strijd van de Britten tegen de Mahdi en zijn volgelingen in de Soedan.