Boekenstrijd

Korte inhoud: De geschiedenis van de Amerikaanse betrekkingen met het Midden-Oosten sinds de stichting van de republiek in 1776 tot aan de oorlog van 2003 in Irak. Met de nadruk op de eerste honderdvijftig jaar, tot het einde van de Tweede Wereldoorlog. Bomvol anekdotes en mooie details uit rijk bronnenmateriaal, maar ook met heldere analyses. Stelling van het boek: De Amerikanen deden in het Midden-Oosten meer goed dan kwaad. Stijl: Historisch, inlevend, analytisch. Geschikt voor: Deze voormalige New York Times bestseller is geschikt voor een breed publiek.

Mark Thomas is een komiek en politiek activist, die een reportage heeft geschreven over zijn voettocht langs de Israëlische muur. Maar humor en politieke stellingname zitten een dieper gravende reportage in de weg. De stelling van Thomas is duidelijk: de Palestijnen zijn zielig en ze worden sterk benadeeld door de muur. De Israëliërs zijn ideologisch bezeten, godsdienstwaanzinnigen, militaire houwdegens of op zijn minst egoïstisch. De enige uitzondering zijn de Israëlische mensenrechtenactivisten die Thomas als gids begeleiden of hem op een andere manier begeleiden.

Een van de meest indringende gebeurtenissen die Bas Heijne de laatste tijd zag, was het doodschieten van een kariboe door Sarah Palin. Het was onderdeel van een tv-serie waarin Palin als een gewone, volkse vrouw werd geportretteerd. Maar dit was niet meer zomaar een jacht, Palin richtte haar geweer op de ‘morele superioriteit’ van al haar tegenstanders. En dat is misschien ook wel een beetje terecht, want die morele superioriteit is maar al te vaak gebaseerd op het ‘zwelgen’ in het geloof in eigen goedheid. Palin heeft dus gelijk, aldus Bas Heijne. Op zijn minst een beetje, want dit is natuurlijk geen onvoorwaardelijke liefdesverklaring aan Sarah Palin en haar Amerikaanse vorm van populisme. Maar in ieder geval hebben haar progressieve tegenstanders ook niet helemaal gelijk met hun verontwaardigde antwoorden vanuit de ivoren toren van het linkse gedachtegoed.

Zelden heb ik een boek gelezen met zo veel warrige formuleringen, fouten en onduidelijkheden als Blufpoker, een boek van advocaat Geert-Jan Knoops over internationaal recht. Wie denkt dat een topjurist alsKnoops zorgvuldig redeneert en feiten voor publicatie controleert, komt bedrogen uit. De hoge frequentie van storende missers en het ontbreken van een samenhangend betoog zijn fnuikend voor dit boek over een belangrijk onderwerp. Kern van het betoog is dat internationaal recht volgens Knoops 'een speelbal' van de politiek is. Hij doet alsof dit een grote ontdekking is, terwijl het een constatering is die aan de basis ligt van het bestuderen van de internationale politiek. Daarin is macht en niet het recht uiteindelijk doorslaggevend.  

Hoe kan het dat sommige dictaturen na jaren of zelfs decennia razendsnel verdwijnen? En wat kunnen tegenstanders van de dictatuur eraan doen om zo’n proces in gang te zetten? De Amerikaan Gene Sharp schreef daarover al jaren geleden een kort en inzichtelijk boekje dat door de gebeurtenissen in de Arabische wereld weer actueel is. Zijn werk is een bijna zuiver theoretische analyse van de dictatuur, gekoppeld aan praktische adviezen. Voorbeelden staan er amper in, maar daardoor is het een heel dun boekje gebleven. Sharp gaat ervan uit dat dictaturen niet kunnen bestaan zonder steun en medewerking van grote groepen van de bevolking. Als die steun wordt opgezegd, die medewerking wordt gestaakt, dan stort de dictatuur in.  

Rond de Indische Oceaan gaat het gebeuren. Dat wordt het centrum van de geopolitieke verhoudingen in de een-en-twintigste eeuw. Dat is, een beetje kort door de bocht, de boodschap van Moesson, het boek van de Amerikaanse publicist, onderzoeker en journalist Robert Kaplan. De Indische Oceaan is de snelweg van energie, olie en gas, van het Midden-Oosten naar het zich rap ontwikkelende China en andere landen. Het is ook het gebied waar een groot deel van de wereldbevolking woont, en het kerngebied van de islam in verschillende verschijningsvormen.

Hulp hindert. Dat is zo ongeveer de kortste samenvatting van het boek Dead Aid van Dambisa Moyo, een econome afkomstig uit Zambia. De massale hulp die Afrika de laatste decennia heeft gekregen heeft niet geleid tot economische ontwikkeling. In plaats daarvan wakkert het corruptie en onverantwoordelijk bestuur aan, en leidt hulp tot stagnatie en apathie. Verslaafd aan hulp zijn de Afrikaanse economieën vooral achter uit gegaan na de onafhankelijkheid van de koloniale heersers. Dit is de stelling van dit pamflet dat alle voor- en nadelen van deze vorm heeft. Zo is de conclusie helder en provocerend, want Moyo is goed in oneliners zoals: “Hulp is een volslagen politieke, economische en humanitaire ramp voor het grootste deel van de ontwikkelingslanden.”

Het inmiddels opgeheven Amsterdamse stadsdeel Slotervaart had op zijn website een speciale sectie voor de buitenlandse pers. Een Duitse journalist gaf stadsdeelvoorzitter Ahmed Marcouch de eretitel ‘Sheriff van Klein-Marokko’. Ian Buruma schreef voor de New Yorker een artikel waarin hij een hoofdrol had en de VPRO zond een documentaire over hem uit. Over Marcouch valt dus het een en ander te vertellen, en dat heb ik ook gedaan toen ik nog de Amsterdamse stadspolitiek versloeg voor Het Parool. Af toe was alle aandacht voor de man en zijn uitspraken misschien wat overdreven, maar meestal waren er goede redenen voor. Want Marcouch belichaamt als geen ander de strijd rond dé thema’s van afgelopen jaren: immigratie, integratie, islam, criminaliteit, achterstand en emancipatie. En er is zelfs alle reden een boek over hem te schrijven. Maar deze autobiografie is vooral een gemiste kans.

‘Bram Peper was een fatsoenlijk en integer man.’ Op de laatste bladzijde van zijn biografie trekt Henk van Osch een conclusie die niet iedereen zal delen. Door de bonnetjesaffaire kleeft aan Peper het imago van een zakkenvuller. Dat is tragisch, al was het maar omdat hij bovenal een onafhankelijk denker en strateeg is geweest binnen en buiten de PvdA. Al in 1980 wierp hij de vraag op of integratie met behoud van culturele identiteit niet een verkeerd uitgangspunt was. Hij bestreed het PvdA-taboe op het ter discussie stellen van de koppeling van uitkeringen aan lonen, legde de basis voor het grotestedenbeleid en was als burgemeester (1982-1998) aanjager van de modernisering van Rotterdam. * Gastrecensie door Bas Soetenhorst *

“Het lijkt erop dat je betere bronnen hebt dan ik,”zegt president Barack Obama tegen journalist Bob Woodward aan het eind van een interview. ‘No, sir,’ antwoordt Woodward beleefd. Maar Woodward weet wel bijna alles over de beraadslagingen die leiden tot het besluit om het aantal Amerikaanse militairen in Afghanistan fors uit te breiden. Zijn verslag is dan ook zeer gedetailleerd. Soms leest het boek als de notulen van de vele vergaderingen in het Witte Huis. Woord voor woord wordt genoteerd wat de verschillende gesprekspartners naar voren hebben gebracht. Dat kan vermoeiend zijn, maar juist door de details wordt het beeld helemaal ingevuld op een vaak ontluisterende wijze.