Boekenstrijd

De Russisch-Britse journalist Peter Pomerantsev heeft de wereld rondgereisd op zoek naar nepnieuws, desinformatie, propaganda en complotdenkers. Die problemen spelen niet alleen in de VS en Rusland, maar ook in de Filipijnen, Mexico en elders. Hij onderzoekt de schimmige wereld van trollenfabrieken, van campagnes die niet meer gericht zijn op het vestigen van een andere waarheid, maar die erop gericht zijn om verwarring te zaaien. Daarom zijn dergelijke acties geen proganda meer, eerder sabotage. Pomerantsev gaat ook op bezoek bij democratie-activisten zoals Srda Popovic in Servië. Met zijn actiegroep Otpor! is hij een voorbeeld voor veel oppositiebewegingen. Dat Popovic op zijn beurt weer geïnspireerd werd door het werk van de Amerikaan Gene Sharp vertelt hij jammer genoeg niet. De strategieën van het democratisch verzet worden nu ook gebruikt door bijvoorbeeld extreem-rechts. In een vorm van spiegeling ging de identitaire beweging met een schip de Middellandse Zee op, zoals mensenrechtenactivisten ook deden. Ludieke acties zijn niet meer voorbehouden aan een groep of stroming. Het verdwijnen van de toekomst Feiten doen er niet meer toe, schrijft Pomerantsev, niet als eerste. Volgens hem kom dat door het ‘verdwijnen van de toekomst’. De Irak-oorlog en de economische crisis van 2008 ondermijnden het idee van…

  Dertig jaar geleden kwam de Koude Oorlog ten einde, met een klinkende en geweldloze overwinning van het Westen. De Berlijnse Muur werd neergehaald en vanaf toen was nog maar  één weg naar een succesvolle samenleving, die van het Westen, de liberale, kapitalistische democratie. Zo leek het in 1989. De zaken staan er nu heel anders voor. Populistische leiders in landen als Hongarije en Polen verwerpen essentiële elementen van de democratische rechtsstaat, zoals vrije pers en onafhankelijke rechtspraak. Vladimir Poetin gaat in Rusland heel wat stappen verder. Hij mengt zich in verkiezingen van andere landen, , intervenieert her en der en komt ermee weg. Ondertussen willen de VS geen voorbeeld voor de wereld meer zijn en komt China op als mogelijke rivaal op wereldschaal. De vele vormen van imitatie In hun boek Falend licht verklaren de Amerikaanse jurist en politicoloog Stephen Holmes en de Bulgaarse politiek denker Ivan Krastev deze ontwikkelingen aan de hand van het begrip imitatie. Dat is een breed begrip dat zich kan uitstrekken van het ‘leren van’ ( dat is ook een vorm van nadoen) tot parodie (spottend nadoen). En dat blijkt een vruchtbare invalshoek. Het idee was immers dat de Oost-Europese landen en Rusland alleen…

Vladimir Poetin is in februari 2018 herkozen als president van Rusland en kan nog eens zes jaar aan de macht blijven. Een hele generatie Russen kent alleen hem als leider van het land. En ook voor de buitenwereld is hij bijna een allesbepalende figuur. Maar Rusland is meer dan Poetin. In Rodina wil oud-Volkskrantcorrespondent Arnout Brouwers de vereenzelviging van het land met zijn politieke leider tegengaan. Zijn ambitie is te helpen ‘de verkokerde blik’ op Rusland te verbrijzelen. Poetin komt dan ook amper voor in dit boek. Het gaat over gewone Russen die, zoals Brouwers schrijft, niet zo gewoon blijken. Hij wil niet blijven steken in de beschrijving van ‘exotica’ of ‘doffe ellende’ die de lezer verwacht. Er zijn ook andere zaken die de aandacht verdienen, zoals de schoonheid van het landschap en de gastvrijheid van de Russen. Er komen ook veel zaken voorbij die bij het vertrouwde beeld van Rusland horen: sneeuw, kou, eindeloze afstanden, leegte en veel wodka. Iedere paar pagina’s gaan er een paar flessen doorheen. De lethargie uit de ondertitel schemert vaak door in de beschrijvingen. Revolutie, het verlangen naar radicale verandering, is minder aanwezig. Weemoed Aanvankelijk krijg je bij lezing van dit boek het idee…