Boekenstrijd

Korte inhoud: Een verslag uit de eerste hand over de actie waarbij Al Qiadaleider Osama bin Laden werd gedood, beschreven door een van de leden van Seal Team Six. Hij schreef het boek zonder toestemming van het Pentagon en wijkt hier en daar af van de officiële versie. Stelling van het boek: De actie tegen Osama bin Laden was niet bijzonder, maar toch ook wel. Stijl: Ooggetuigenverslag, grotendeels chronologisch. Geschikt voor: iedereen die meer wil weten over de actie tegen Osama Bin Laden en de werkwijze van de Navy Seals.

Korte inhoud: Dit is vooral een beschrijving en analyse van het manifest 2083 van Anders Behring Breivik, de Noor die in juli 2011 77 mensen doodde als onderdeel. Stelling van het boek: de ideeën van Breivik staan niet op zichzelf, maar zijn ingebed in een groter geheel en moeten serieus worden genomen. Stijl: Journalistiek, zakelijk. Geschikt voor: Iedereen die geen zin heeft om het manifest van Breivik te lezen, maar wel wil weten wat er in staat.

Korte inhoud: Een onschuldige Koerdische Syriër wordt eerst door Al Qaida en later jarenlang door de Amerikanen in Guantánamo Bay gevangen gehouden, gefolterd. Een autobiografisch relaas, dat dicht bij de gebeurtenissen blijft. Stelling: De Amerikaanse regering is bijna net zo fout als Al Qaida. Stijl: ‘Ik vertel je wat er is gebeurd’ Geschikt voor: liefhebbers van echt gebeurde horrorverhalen Waardering:

Korte inhoud: Wat zou er gebeuren als Osama Bin Laden terecht had gestaan in New York voor de aanslagen van 11 september? Een fictieve geschiedenis, compleet met getuigenverhoren en een zeer actieve rol voor Bin Laden zelf, ontsproten aan het brein van advocaat Knoops. Stelling van het boek: Het is lastig te bewijzen dat Osama Bin Laden verantwoordelijk was voor de aanslagen van 11 september Stijl: Goedkope rechtbankthriller. Geschikt voor: Samenzweringstheoretici, rechtbankjunkies. Waardering:

Een document van 1500 pagina's van Anders Breivik moet uitleg geven over de motieven achter het bloedbad in Oslo, aangericht door de man die zichzelf afschildert als een kruisvaarder ter verdediging van Europa. In 2083, een Europese onafhankelijkheidsverklaring geeft Anders Behring Breivik zijn politieke ideeën weer en doet hij uitgebreid en huiveringwekkend verslag van de voorbereiding op de terreurdaden van vrijdag. Een video van een minuut of twaalf vat de belangrijkste punten samen.

Het is vast een wat afgekloven karakterisering, maar dit is een indringende beschrijving van jaren gevangenschap van een sterke vrouw die ondanks alles overeind blijft. Ingrid Betancourt nam, terwijl ze campagne voerde als presidentskandidaat, bijna letterlijk de verkeerde afslag. Ze werd jarenlang vastgehouden door de Farc, een guerillabeweging die ooit vast uit ideologische beweegredenen is begonnen, wie weet zelfs met idealen, maar die in dit boek alleen maar als een cynische en wrede machtsmachine naar voren komt. De meeste Farc-commandanten maken gebruik van iedere zwakte die ze bij de gevangenen bespeuren. De meeste ondergeschikten doen daar aan mee, slechts een enkeling toont zich wat minder hardvochtig.  

Na de Koude Oorlog was er even het idee dat we in een vreedzame, nieuwe wereld terecht zouden komen, waar democratie en kapitalisme zich als vanzelf verder zouden verspreiden. In ieder geval sinds elf september weten we beter. Maar wat weten we eigenlijk, behalve dan dat er nieuwe bedreigingen zijn? De politieke filosoof Philip Bobbitt doet een poging dat uit te leggen in een veelomvattend boek. Met zeer uitgesproken opvattingen en een niet mis te verstane boodschap trekt hij ten strijde tegen allen die de oorlog tegen terrorisme niet serieus nemen, maar ook tegen diegenen die denken dat nu alles geoorloofd is. Bobbitt houdt zich niet alleen bezig met beschrijving en analyse, hij geeft ook zijn eigen prognoses en doet aanbevelingen voor beleid. Zijn boek gaat over de constitutionele verhoudingen in de Verenigde Staten, maar ook over de Spaanse furie in Antwerpen in 1576, de verspreiding van kernwapens en de vraag of martelen is toegestaan. Het ene moment is het nogal abstract, op een ander punt is het erg gedetailleerd in zijn historische verslagen. Het vraagt daarmee nogal wat van de lezer. Maar de inspanningen worden beloond.

Historici zijn over het algemeen niet zo geboeid door definities. Michael Burleigh is daar in zijn boek over terrorisme geen uitzondering op. Met zijn omschrijving is hij snel klaar: Terrorisme is een tactiek die wordt toepast door organisaties die geen legitieme politieke macht hebben. Voor hem zijn verdere nuanceringen of overpeinzingen overbodig. Burleigh kiest zonder blikken of blozen een moralistisch uitgangspunt. “Wat ik met dit boek op glasheldere wijze duidelijk wil maken (…) is dat het terroristische milieu zonder uitzondering blijk geeft van morele ranzigheid, als het al niet puur crimineel is.” Terroristen zijn ‘in moreel opzicht gestoord,’ als ze al niet compleet psychopathisch zijn. Zo zitten we in de inleiding van dit dikke boek al op een duidelijk spoor. Burleigh wil in deze 500 pagina’s ook zijn eigen woede luchten.

Als filosofen zich over een bepaald onderwerp buigen, worden er vaak fundamentele vragen opgeworpen. Niet altijd leidt dat tot hele stellige antwoorden. Zo is het ook met het boek Terrorism, the new world disorder met maar liefst drie filosofen als auteurs. Zaken die anderen over terrorisme als uitgangspunt nemen, worden door dit drietal in twijfel getrokken en bediscussieerd. Het leidt tot een wat abstracte en nuchtere aanpak, die voor sommigen al te nuchter zal overkomen. Want terroristen hebben – volgens dit boek – soms op zijn minst een deel van het morele gelijk aan hun kant.

Zijn terroristen te begrijpen? Of is het begrijpen van terroristen een eerste stap op weg naar het goedpraten van hun daden? Nadat sinds 11 september het terrorisme als ‘het kwaad’ is aangeduid, is het lastig om er op een rationele manier over te spreken. Tegelijk is er een enorme inflatie in het begrip terrorisme ontstaan. Een paar vervelende hangjongeren zijn tegenwoordig al ‘straatterroristen’. Het is tijd voor ontnuchtering en verheldering. Richardson probeert redelijkheid terug te krijgen in het debat over terrorisme.