Het tweede deel van de memoires van de oorlogsdichter Siegfried Sassoon, dat direct aansluit op het eerste deel. Hij is aan de ene kant een zeer geschikte soldaat en officier. Hij is strijdlustig, competitief, en soms zelfs overmoedig. Met slechts een klein groepje soldaten verovert hij een loopgraaf, die later weer verloren gaat. Hij heeft een sterk gevoel voor de kamaraderie van de oorlog.
Hij wordt ziek en gaat terug naar Engeland. Maar vrij snel keert hij weer terug naar Frankrijk. Zijn obsessie met paardrijden en andere gentleman-achtige bezigheden neemt af.
Bij een actie raakt hij gewond en wordt weer naar Engeland gestuurd. Nu begint hij zich tegen de oorlog te keren. Hij krijgt een weerzin tegen de nationalistische thuisblijvers, die niet weten waar ze het over hebben. Sassoon blijft eindelijk de omweg bewandelen, hij beschrijft zonder zaken echt te benoemen. Zo is zijn ergernis bijna tastbaar als hij wordt ondergebracht bij een gastgezin, met op zich brave burgers, maar die net als de rest van het thuisfront geen idee hebben. Juist daar ontwikkelt zich zijn weerzin tegen de oorlog, die verder weg lijkt dan eerder, zich sterker. Hij praat met een redacteur van een kritisch tijdschrift en komt in contact met Bertrand Russel, hier ook onder schuilnaam opgevoerd.
In een manifest keert hij zich tegen de oorlog en eist een onmiddellijk einde. Het stuk wordt voorgelezen in het Lagerhuis door een pacifistische volksvertegenwoordiger. Het zou hem voor de krijgsraad gebracht hebben, deze daad van ongehoorzaamheid. Maar Sassoon blijft dat bespaard. Door de inspanningen van Robert Graves, die hij in Frankrijk heeft leren kennen, komt hij voor een keuringscommissie. Hij wordt naar de psychiatrische inrichting Craiglockhart in Schotland gestuurd.
Daar ontmoet hij dokter Rivers, een van de eersten die het fenomeen shellshock, later ook wel als PTSS aangeduid, serieus neemt. Rivers en Sassoon bouwen een vertrouwensband op.
Sassoon besluit uiteindelijk dat hij terug wil naar zijn kameraden en het front. Daar is de oorlog nog het meest te verdragen. Via Egypte keert hij terug in Frankrijk. Bij een nieuwe roekeloze actie raakt hij door friendly fire gewond. Hij viert geen feest als de Wapenstilstand wordt afgekondigd.
Dit boek staat in nauw verband met een paar andere boeken over de Eerste Wereldoorlog. Het is een van de inspiratiebronnen geweest voor het eerste deel van Pat Barkers trilogie over de Eerste Wereldoorlog. Ook in Goodbye to all that van Robert Graves komt Sassoon voor. En in de memoires van Sassoon komt een paar keer het boek Le Feu van Barbusse ter sprake.
Dit zijn meeslepende memoires met een zeer menselijke toon. Sassoon stelt zich zelf niet beter voor als anderen, hij is duidelijk zoekende. Zijn verwarring geeft hij fraai weer. Hij schreef een pamflet, maar is geen pamflettist. Hij zoekt geen sensatie en benadrukt niet het lijden van het soldaten. “Los van het feit dat je voortdurend wordt gebombardeerd en zo, moet ik zeggen dat ik me vaak buitengewoon gelukkig heb gevoeld, zelfs in de loopgraven.”
Juist de ambivalentie van Sassoon maakt het proces fascinerend. Vaak is het ook niet expliciet maar impliciet beschreven. Goed vertaald, en voorzien van een fraai nawoord.
Een reactie
Vind toevallig je stuk over Sassoon. Schreef een blog over deel 1 van zijn memoires. Zie:
http://www.augusttholen.blogspot.com
AT