Met zijn open boord, baardje en eenvoudige pakken is president Mahmoud Ahmedinejad van Iran een vaste speler op het wereldtoneel geworden. Populair bij de aanhang van Hezbollah en dergelijke groeperingen, verafschuwd, gehaat en gevreesd door vele anderen.
Op de eerste pagina van deze biografie van Ahmadinejad wordt een anekdote verteld die duidelijk moet maken dat Ahmadinejad een onbetrouwbaar heerschap is. Hij vertelde ooit dat zijn vader in 1993 om het leven was gekomen. Maar in werkelijkheid overleed zijn vader in 2006, een jaar nadat de zoon president was geworden. Volgens de schrijvers past dit bij ‘de raadselachtige aard van de nucleaire sfinx’. Mooie woorden, misschien, maar wat worden wij er wijzer van?

Ook sommige andere zaken uit het verleden van Ahmadinejad blijven duister, zoals zijn exacte rol tijdens de oorlog met Irak. De schrijvers schuwen enige speculatie niet. Die is soms gebaseerd op bronnen bij westerse inlichtingendiensten, maar ook bij oppositiebewegingen, niet per definitie een betrouwbare bron.
De vader van Mahmoud was smid, zijn moeder ‘een rechtstreekse afstammeling van de profeet Mohammed’. Mahmoud sloot zich aan bij een islamitische studentenvereniging. Of hij betrokken was bij de gijzeling van de Amerikanen op hun ambassade is volgens de auteurs niet te zeggen.
Nog duisterder is zijn mogelijke rol bij de moorden op enkele Iraanse Koerden in Wenen. Verder dan ‘er wordt gezegd’ gaat de bewijsvoering niet.
Dichter bij het heden wordt het concreter. Ahmadinejad leidt een spartaans leven. Hij geeft niet om de glamour die hoort bij hoge ambten en weigerde zelfs het salaris waar hij als burgemeester van Teheran recht op had. Maar hij treedt ook autoritair op en maakte daardoor vijanden.
Hij leek als kandidaat voor het presidentschap betrekkelijk kansloos. Maar zijn strijd tegen de corruptie was een van zijn belangrijkste wapens. Hij was de kandidaat van de armen, maar vooral van de Opperste Leider, ayatollah Ali Khamenei. Die was bevreesd voor de opmars van de Amerikanen die na de inval in Irak aan de grens stonden. Een poging tot overleg hadden de Amerikanen afgewezen. Mede daardoor kwam Khamenei terecht bij Ahmadinejad, die een anti-Amerikaanse politiek zou kunnen vormgeven. 
Ahmadinejad  is aanhanger van een messianistische stroming. Zijn belangrijkste adviseur is heilig overtuigd van de komst van de Mahdi (de islamitische verlosser), die zal leiden tot een islamitische wereldrepubliek. Dat is de kern van zijn fanatiek uitgedragen geloof. Hij staat zich voor op een directe verbinding met God. Maar de voorspelde terugkeer van de Mahdi in 2007 is uitgebleven. De auteurs leggen op dit punt een directe verbinding met het nucleaire programma van Iran. Het land kon in 2007 een nucleaire staat worden en een oorlog beginnen om die het ‘platform’ kan bieden voor de wederkomst van de Mahdi. En ook als dat niet gebeurt, kan Ahmadinejad een oorlog beginnen om de komst van de Mahdi te versnellen.
De Mahdi is niet verschenen en er is geen oorlog uitgebroken.

Het tweede deel van het boek gaat het over het nucleaire programma van Iran. Dat begon al onder de sjah, maar het islamitisch regime moest opnieuw beginnen, wat het ongeveer in 1988 deed.
Uitgebreid wordt uit de doeken gedaan hoe de Iraniërs internationale inspecties proberen te omzeilen, maar ook hoe het Internationaal Atoomagentschap waarschijnlijk door inlichtingendiensten wordt voorzien van geheime informatie. De Amerikanen en Israëliërs vonden dat het hoofd van het agentschap, Mohamed El Baradei (nu een belangrijk oppositieleider in Egypte) te mild was voor de Iraniërs. Maar toen in 2003 duidelijk werd dat de Iraniërs niet altijd alles vertelden werd de houding kritischer.
Hoe ver Iran is met het ontwikkelen van een kernwapen is niet eenvoudig vast te stellen. Al vanaf 1992 zijn er berichten dat het land die al heeft of er zeer dichtbij is. Maar er is geen smoking gun, zegt een van de deskundigen.
Met een militaire aanval kan in principe het nucleaire programma worden beëindigd. Maar een grootscheepse operatie is na de inval in Irak minder waarschijnlijk geworden. Er blijft de mogelijkheid van een kleinere actie, bijvoorbeeld uitgevoerd door Israël. Maar dat zal hoogstens leiden tot uitstel van een paar jaar, schatten de auteurs.
De mogelijkheid om leidinggevende figuren te vermoorden wordt ook genoemd. De laatste tijd zijn er inderdaad aanslagen geweest op Iraanse wetenschappers. De optie om met computervirussen sabotage te plegen komt in dit boek niet voor.

Maar uiteindelijk, ondanks alle controles, sancties en sabotage of zelfs militair ingrijpen, bestaat er de kans dat Iran een nucleair wapen ontwikkelt. Het is niet zeker dat Iran dat zal gebruiken, ondanks de onverzoenlijke taal van Ahmadinejad richting Israël. Misschien moet de wereld een nucleair Iran accepteren, is dan ook de opmerkelijk genuanceerde conclusie.

Dit boek werd al een paar jaar geleden geschreven, zodat bijvoorbeeld de herverkiezing van Ahmadinejad en de grote protesten in 2009 er niet in voorkomen.
Het is één boek met in feite twee verhalen, dat over Ahmadinejad, en over het nucleaire programma van Iran. Gemene deler is dat over beide moeilijk de waarheid en soms zelfs basale feiten te achterhalen zijn. Een dappere poging, zal ik maar zeggen.

Waardering:

Yossi Melman & Meir Javedanfar, Mahmoud Ahmadinejad. De nucleaire sfinx van Teheran (2007)