Korte inhoud: China wordt machtiger, en volgens de klassieke theorieën van de internationale betrekkingen veroorzaakt dat spanningen. Want andere landen kunnen zich bedreigd voelen en worden minder machtig. Hoe verhoudt de opmars van China zich tot de buren in Azië en wat zijn de kansen dat de potentiële en al voorkomende conflicten tot een serieuze confrontatie leiden?
Stelling van het boek: Vrede in Azië is niet verzekerd.
Stijl: Academisch.
Voor wie: Serieuze studenten van de Chinese betrekkingen met de buitenwereld.
De Belgische onderzoeker Jonathan Holslag werd bekend met zijn boek De Kracht van het Paradijs, het hier ook positief besproken werk over Europa. Een ander aandachtspunt van hem is China, waar dit korte boek aan gewijd is. En wederom zet hij zaken op scherp, zoals hij het zelf in zijn inleiding zegt.
Want er is reden tot zorg. De oorspronkelijke versie van dit boek heet zelfs China’s coming war with Asia (wat ook wel een beetje vreemd is, aangezien China deel is van Azië). De opkomst van China is niet te verenigen met de belangen van de buren en van de Verenigde Staten.
Ook al doen de leiders nog zo hun best om de groei van China te portretteren als iets dat iedereen ten goede komt, zullen de botsingen toenemen.
Ambities
De huidige leiders van China hebben drie of vier ambities: de controle houden over het huidige gebied, inclusief Tibet en Xinjiang, erkenning van de soevereiniteit, de positie van de Communistische Partij veiligstellen, en het herwinnen van verloren gebiedsdelen, zoals Taiwan. Dat leidt tot spanningen, omdat andere met name de twee laatste ambities niet zo maar zullen accepteren. In feite is China volgens Holslag bezig met een imperialistisch traject en het wil zich niet neerleggen bij de bestaande situatie. Maar het verandert de situatie het liefst zonder veel tegenwerking op te roepen.
Dat in weerwil van de mond beleden harmonieuze politiek, ook binnen dergelijke initiatieven is machtspolitiek gaande. De eisen van China zijn op zich niet onredelijk, maar botsen met de even redelijke claims van andere partijen. Dat impliceert dat de redelijkheid op zich niet voldoende is om tot een oplossing te komen, zolang men binnen deze kaders blijft denken.
In dit boek toont Holslag zich een tamelijk harde realist op het gebied van de internationale politiek. (alle nuances tussen offensieve, neoklassieke en optimistische realisten laat ik maar even zitten).
De macht van China is al sterk toegenomen, zonder dat andere landen daar veel tegen hebben gedaan. Integendeel, zou je zelfs kunnen zeggen. Maar de laatste jaren nemen, na een relatief rustig periode, de spanningen toe.
Gaat China de ambities waar kunnen maken zonder op veel weerstand te stuiten, zonder oorlog? Het streven om een hoog-inkomen land te worden, wordt lastig, aldus Holslag. Het kan tot crises leiden. Hebben we de eerste gezien bij de beurscrash van augustus/september 2015? De gevolgen lijken vooralsnog beperkt. Maar het leidde tot de verdamping van een deel van het spaargeld van de middenklasse.
Militair gezien heeft het Volksbevrijdingsleger zich versterkt op allerlei terreinen. Maar de VS, Japan en India pareren die zetten. Chinese experts zijn het er over eens dat China opgesloten zit. Een nieuwe wapenwedloop ligt in het verschiet, ook in de ruimte en in cyberspace. Ook hier kan de weerstand toenemen.
Nummer 2
China heeft al veel bereikt, maar de zorg is of het genoeg is. En Holslag ziet daarbij geen gunstige uitkomst. Als China sterker wordt, zal het de buren beangstigen en zullen spanningen oplopen. Als het ‘in de flessenhals’ blijft steken, zal het assertiever worden op economisch en politiek gebied.
Dat is een somber perspectief. China wordt niet zomaar een tevreden natie, die blij is met de nummer 2 positie, die zich ingeklemd voelt door Japan en een aantal kleinere bondgenoten van de Verenigde Staten. Is er een andere uitkomst mogelijk, waarin minder een zero-sum game wordt bedreven en waarin China, de VS en andere kunnen participeren in een Azië met meer welvaart en minder spanningen? Dat komt eigenlijk in het boek van Holslag niet aan de orde.
Geslaagde oorlog
Onlangs hebben twee auteurs die zich bezig houden met de toekomst van oorlogsvoering een roman geschreven over de strijd tussen de VS en China. Al heeft dat boek een heel andere, veel meer op de militaire hardware gerichte, benadering, zijn er toch raakvlakken. En dat zijn niet de enige boeken waarin een oorlog niet wordt uitgesloten.
Volgens vele theoretici is oorlog tussen grootmachten minder waarschijnlijk geworden. Kernwapens, een grotere onderlinge afhankelijkheid, het afkalven van de culturele aantrekkingskracht van oorlog, zijn daar factoren in. Noem nog eens maar een geslaagde oorlog, een good war. Dat zijn toch ook zaken om mee in beschouwing te nemen. Maar dat China in het hart zit van een grootste en urgentste geopolitieke conflictzones is duidelijk.
Geen reacties