Mark Rutte is fan van de Amerikaanse historicus en biograaf Robert Caro, een groupie zelfs, naar eigen zeggen. Caro schreef onder andere een biografie van de New Yorkse tycoon Robert Moses, maar zijn levenswerk is de meerdelige biografie van de Amerikaanse president Lyndon B. Johnson.
Caro volgt het leven van Johnson meer dan nauwgezet en pas in dit vierde deel komt het onderwerp van zijn biografie terecht op de plek waar hij van droomde: het Oval Office in het Witte Huis. Maar dat lukt hem aanvankelijk niet op eigen kracht. Na lang twijfelen besluit Johnson mee te doen aan de voorverkiezingen voor de verkiezingen van 1960, maar hij verliest van ene John F. Kennedy.
Slow motion
Verliezen is niet de gewoonte van Johnson. Hij heeft zijn hele carrière steeds gezorgd dat hij belangrijke functies verovert, met legitieme en minder legitieme middelen. En als hij een positie bekleedt wordt dat een plaats van macht, waar baantjes en gunsten worden verdeeld. Daarmee gaat hij door tot hij leider is van de meerderheid in de Senaat, kortweg Leader of Mr. Leader. Hij zorgt ervoor dat wetten worden aangenomen, dat vertrouwelingen op belangrijke functies in de Senaat. Als Leader is hij spil in Washington.
Met zijn verlies in de voorverkiezingen lijkt er een knik in zijn loopbaan te komen. Maar Kennedy kiest hem onverwacht als running mate. Dat is een van de scènes die Caro vastlegt als een filmer die met een slow motion camera alle bewegingen en schijnbewegingen van de hoofd- en bijrollen registreert en afspeelt. Wie ging er naar de hotelkamer van Johnson? Wat werd er gezegd? Wat werd niet gezegd? Wie zegt wat wie heeft gezegd?
Robert Kennedy
Een cruciale bijrol in het boek en zeker in deze episode is er voor Robert Kennedy, de broer van de president. De twee mannen haten elkaar, Johnson omdat hij in Robert alles was zag wat hij verafschuwde of wat hem jaloers maakte: het gemak waarmee Robert zijn welvaart, macht, belezenheid en charme toonde. Robert vond Johnson een gemeen en bitter man, ‘op veel manieren een beest.’ Het wordt niet beter nadat Johnson de indruk krijgt dat Robert een stokje wil steken voor de keuze van zijn broer.
Als vice-president komt Johnson in een vacuüm terecht. Hij had eigenlijk niets te doen, omdat de president hem niets te doen geeft. Hij heeft zijn rol vervuld door de stemmen uit het Zuiden binnen te brengen en moet maar afwachten of hij bij de volgende verkiezingen weer running mate wordt.
Barbecue
We hadden waarschijnlijk niets meer van Johnson vernomen als Kennedy niet was vermoord, in Texas, de thuisstaat van de vice-president. Als er één persoon geprofiteerd heeft van de moord, was het Johnson. Je gaat zelfs denken, het zal toch niet zo zijn …. Caro schrijft expliciet dat er geen enkele aanwijzing is voor betrokkenheid van Johnson bij de aanslag.
De moord en de daarop volgende uren voltrekken zich in het boek weer in slow motion, en dat levert prachtige, aangrijpende beschrijvingen op. Johnson doet alles meteen goed en dat is bijna een wonder na zijn ongelukkige tijd als vice-president. Hij weet in een periode van potentiële spanningen de rust te bewaren. En binnen korte tijd wordt hij door binnen- en buitenstaanders geaccepteerd als president. Hier was een ‘politiek genie’ in actie, aldus Caro. Alleen Robert blijft dwarsliggen
Ludwig Erhard met cowboy-hoed en Lyndon B. Johnson (Bron: Bundesarchiv)
Een van de laatste scènes in het boek is de ontvangst van de Duitse kanselier Ludwig Erhard in Texas. Er werd een grote barbecue georganiseerd, paard gereden en met stetsonhoeden gegooid. Johnson drukt zijn stempel op het presidentschap.
Misbruik
Caro schetst een heel contrastrijk beeld van zijn hoofdpersoon. Dat heeft met zijn daden en zijn karakter te maken. In zijn weg naar de macht is Johnson nietsontziend. Hij ronselt stemmen als het zo uitkomt. Hij maakt misbruik van zijn macht om er zelf rijker van te worden. Net voor de moord dreigen perspublicaties over zijn schimmige transacties, waarbij hij laat betalen voor politieke gunsten. Maar eenmaal aan de macht weet Johnson precies het goede te doen, in een zeer lastige situatie. Maar met zijn oude streken gaat hij ook nog door.
Zijn karakter is al even veelzijdig. Joviaal, maar ook grimmig, doortastend, maar ook twijfelend, meedogenloos, berekenend en bedrieglijk maar ook betrokken. Bij Caro slaat de schaal uiteindelijk toch naar de positieve kant door. En dat komt, zo lijkt het, doordat Johnson opkomt voor de rechten van zwarten en armen. Dat doet hij met een diep gewortelde overtuiging, en bovendien met succes.
Intens
Voor dit boek moet je even wat tijd uittrekken. Caro is niet de meest economische schrijver; hij heeft de neiging zijn belangrijkste punten nogal eens te herhalen. Bijna steeds wordt die inspanning beloond. De gedetailleerde beschrijvingen van de dramatische gebeurtenissen maken deze biografie zeer intens. En Caro toont zeer goed hoe politieke macht (in Amerika) werkt.
Nu is het wachten op het vijfde en laatste deel van de Jaren van Lyndon B. Johnson.
Geen reacties