Op 6 augustus 1945 om exact kwart over acht explodeerde de eerste atoombom op enkele honderden meters boven de Japanse stad Hiroshima. In een fraaie reportage heeft de Amerikaanse journalist John Hersey de gevolgen daarvan voor zes mensen in 1946 voor het tijdschrift The New Yorker beschreven. Veertig jaar later ging hij terug om te kijken hoe deze mensen verder leefden.
Hersey bedreef een bijzondere manier van journalistiek. Hij liet de mensen alles vertellen en schreef het dan op als hij het zelf had waargenomen. Geen detail wordt overgeslagen. De vernietiging en de branden, de dood, de etterende wonden, alles beschrijft Hersey vanuit het perspectief van de zes slachtoffers. Zo wordt de enorme impact van de bom op een zeer persoonlijke manier weergegeven.

In eerste instantie zijn de overlevenden op zichzelf en elkaar aangewezen. Hulp van buiten is er niet of nauwelijks. Op een gegeven moment vaart een marineschip op een van de vele rivieren die door Hiroshima stromen, en wordt er omgeroepen dat er spoedig hulp komt. Niet dus. Toch toonde de stad een grote veerkracht. Een paar dagen na de bom reed de tram al weer in de buitenwijken en nog geen tien dagen later zijn er al banken open.

Hersey vertelt de verhalen van (iets te vaak christelijke) slachtoffers die alles op alles zetten om zoveel mogelijk mensen te redden.
Zo’n gedetailleerde beschrijving van de effecten van de bom roept uiteraard de vraag of het gebruik ervan gerechtvaardigd was. Veel slachtoffers zijn fatalistisch, zowel in de eerste uren en dagen als in de jaren erna. Er valt niets aan te doen. Het is niet anders. Een van de jezuïeten die in het boek voorkomen beschrijft de bom als een logisch onderdeel van een totale oorlog waarin geen onderscheid wordt gemaakt tussen burgers en militairen. “De vraag is of totale oorlog gerechtvaardigd is, ook als die een gerechtvaardigd doel dient,” zo citeert Hersey hem. Een bijna niet te beantwoorden vraag.
Wrang is dat de betrekkelijke onverschilligheid ten opzichte van de slachtoffers na de oorlog aanhoudt. Tijdens de Amerikaanse bezetting is het verboden over de atoombom en de gevolgen ervan te schrijven. Pas in de jaren vijftig komt er min of meer georganiseerde medische hulp voor de hibakushas. het duurt nog veel langer voor er ook iets als een pensioen komt. Bizar is het verhaal over de Hiroshima Maidens, min of meer mismaakte meisjes die in de jaren vijftig naar de Verenigde Staten gaan om daar geopereerd te worden temidden van veel luidruchtige en pijnlijke publiciteit.

Waardering:

John Hersey, Hiroshima (1946, 1985)