Boeken en films over de Vietnamoorlog gaan vaak over Amerikanen. De Vietnamezen zijn niet veel meer dan figuranten die bijdragen aan de oosterse sfeer, als in het zwart geklede guerrillastrijders, tandeloze oudjes of vertegenwoordigers van het incompetente regeringsleger.
De schaduw van de wapens van de Koreaanse schrijver Hwang Sok-Yong wijkt af van wat we gewend zijn. Aziaten – Vietnamezen en Koreanen – spelen de hoofdrol. Voor de Amerikanen zijn slechts bijrollen weggelegd.
De Schaduw kiest ook een niet erg gebruikelijk decor voor het verhaal over de oorlog. Het speelt zich niet af in de jungle en op kazernes, maar om de havenstad Da Nang. Hier kwamen in 1965 de eerste Amerikaanse gevechtstroepen aan land. En in dit boek is de stad een verzamelpunt van militairen, burgers, handelaren, guerrilla’s, prostituees en deserteurs. Ze houden zich overwegend niet bezig met vechten, maar met zwarte handel en corruptie.

Onze gids in de stad Koreaan An Yõnggyu, die vanuit de frontlinies wordt toegevoegd aan de Criminal Investigation Division, de criminele inlichtingendienst. Hij is een van de ruim driehonderdduizend Koreanen die in de Vietnam-oorlog aan de kant van de Amerikanen meevochten. De Verenigde Staten betaalden niet alleen de soldij van deze soldaten, maar gaven de Koreaanse regering ook nog eens geld voor iedere militair die meevocht. De Koreanen waren dus in feite huurlingen. Bij An ontbreekt dan ook iedere ideologische gedrevenheid.
Als rechercheur moet hij de zwarte markt van Da Nang doorgronden. Die is omvangrijk, want de Amerikanen overstelpen Vietnam met goederen uiteenlopend van kersen, appels, aardappels, en uien tot elektrische apparaten uit Japan, zoals de toen revolutionaire cassetterecorder, en natuurlijk wapens en munitie. Belangrijke tegenspelers zijn de broers Pham Ming en Pham Quyen. Ming neemt dienst bij de Viet Cong oftewel het Nationaal Bevrijdingsfront, maar keert later terug naar de stad. Zijn broer Quyen, majoor in het regeringsleger, gelooft dat Ming gedeserteerd is. Hij helpt hem aan een nieuwe identiteit en een baan in het leger, een ideale dekmantel.
De Koreaanse rechercheur probeert te achterhalen hoe het Nationaal Bevrijdingsfront aan zijn goederen komt, maar die informatie wil hij achter de hand houden voor het geval de Amerikanen belastende informatie over de Koreanen zouden beschikken. Want de verhoudingen tussen de bondgenoten zijn niet goed. Een van de scheldnamen die de Amerikanen voor de Vietnamezen gebruiken – gooks – sloeg oorspronkelijk op de Koreanen.
Dé manier om de werking van de zwarte markt te leren kennen is door zelf handelslijnen op te zetten.Quyen is daarvoor een van de eerste contacten van An. De corrupte majoor kan makkelijk gechanteerd worden en moet dan zijn handel gaan delen. Bijna ieder conflict proberen de handelaren, of ze nu militair, politieman of burger zijn, met geld af te handelen. Er wordt zelfs een grote militaire operatie in gang gezet om kaneel te oogsten in het oerwoud.
De lotgevallen van de broers, de rechercheur en de andere personen worden afgewisseld met verslagen van de verhoren van Amerikaanse militairen die verdacht worden van oorlogsmisdaden. Daaronder de daders van de beruchte moordpartij van My Lai. Ook geeft hij pagina’s lang een letterlijk verslag van een vergadering over de ‘herlevingsnederzettingen’, dorpen waar de Vietnamezen worden ondergebracht om ze uit de greep van de Viet Cong te houden. Deze strategie, volledig gefinancierd door de Amerikanen, biedt weer talloze kansen om fondsen en materialen weg te sluizen. Ook de Viet Cong profiteert mee.

Een deel van dit boek werd in Zuid-Korea verboden. De rol van de Zuid-Koreaanse militairen in de Vietnam-oorlog is zeer controversieel. Ze waren bij veel gruweldaden betrokken, een kwestie waar amper over wordt gesproken. Hwang is niet alleen een vooraanstaand schrijver, maar ook een bekende dissident. Hij zat in de jaren negentig lange tijd vast omdat hij zonder toestemming de grens met Noord-Korea was overgestoken.
De vuistdikke roman van Hwang Sok-Yong, uitgebracht in de prachtige reeks Oorlogsdomein, biedt een unieke kijk op de Vietnamoorlog en op oorlog in het algemeen. De nadruk op de economische en de morele kant maakt duidelijk dat het in oorlog niet alleen om vechten gaat. Vechten is eigenlijk de laatste fase in een strijd die in zekere zin al gestreden is.

Waardering:

Hwang Sok-Yong, De schaduw van de wapens. Oorlogsdomein (2009)