K
orte inhoud: Dit boek gaat over China en Europa, zegt de titel, maar het gaat in feite meer over China dan puur over de Chinese-Europese verhouding. Daarbij komen allerlei onderwerpen aan bod, met een nogal zware nadruk op de economie, maar ook cultuur en politiek.. Ook de interne ontwikkelingen in China en de internationale betrekkingen van dat land komen redelijk uitgebreid aan bod. Obbema geeft een zeer genuanceerd beeld van China en de verhouding met de buitenwereld.
Stelling van het boek: Het kan best goed komen tussen China en Europa.
Stijl: Journalistiek, beetje stijfjes.
Geschikt voor: iedereen die bijgepraat wil worden over China.
Boeken over China hebben vaak de neiging nog al stevige stellingen te bevatten. China gaat de wereld overheersen! De Chinezen zijn arrogant. China gaat instorten! (Een voorspelling uit 2001!) We moeten bang zijn voor China! De Chinese droom is voorbij!
Dat soort teksten zijn aan Volkskrantredacteur Fokke Obbema niet besteed. In zijn boek over China toont hij zich de genuanceerdheid zelve. Ieder onderwerp dat hij behandelt, of het nu de opmars van China in Afrika is, de dialoog over mensenrechten of de opkomst van China als kenniseconomie is, is zijn conclusie: het valt wel mee. De soep wordt niet zo heet gegeten als hij wordt opgediend door de media en door de deskundigen.
Die deskundigen zijn dus grofweg in twee scholen in te delen: zij die geloven in de onstuitbare opmars van China en zij die verwachten dat de interne problemen van het land de overhand zullen krijgen. Het zal niet verbazen dat Obbema zich in het midden van deze tweestrijd bevindt.
Dat is bijna per definitie een hele redelijke opstelling. Hij is bereid beide kanten van de medaille te bekijken en wil zich niet door angst voor China laten leiden en die zeker niet voeden.
‘De media’ krijgen er regelmatig van langs, met hun kort door de bocht conclusies. Prettig is dat hij daarbij zijn eigen krant ook niet spaart. Een stuk van hem over Chinese interesse in de Franse wijnbouw kreeg in zijn krant tot zijn ongenoegen de wat dreigende kop mee: ‘Savoir-faire van wijnmakerij gaat naar China’.
Al die redelijkheid en nuances maken het boek weinig uitgesproken. Obbema leidt de lezer ook vooral aan de hand van andere boeken, wetenschappers en onderzoekers door het terrein. Hij neemt niet zelf de leiding. Hij vertelt vaak het verhaal van anderen en niet echt dat van hemzelf. Dat maakt het over het algemeen nogal afstandelijk.
Hij waarschuwt ook voor te grote stelligheid in uitspraken over bijvoorbeeld de ontwikkeling van China tot echte grootmacht. Het eerlijke antwoord op dat soort vragen naar de toekomst is volgens hem: “geen idee.”
Een goed punt van het boek is de analyse van de twee culturen. Het gaat bij internationale betrekkingen immers niet alleen over hoe groot het handelsoverschot is, en wie waar welk belang meent te hebben. De mentale verhoudingen, gebaseerd op eeuwenoude beelden van zichzelf en elkaar, zijn zeker zo belangrijk. En beide culturen zijn gebaseerd op het idee dat ze superieur zijn. Dat uit zich nog op allerlei vlak: bij het belerende vingertje van Europa als het gaat om mensenrechten en democratie, maar ook in het dedain van China dat zich de erfgenaam voelt van een 5000 jaar oude beschaving. Daarnaast leeft in China natuurlijk sterk de herinnering aan de ‘eeuw van vernedering’ waarin Europese landen naar believen delen van het keizerrijk inpikten. Dat nooit weer, is een belangrijke motivatie van het Chinese handelen.
In de huidige constellatie in de wereld, met toenemende economische en culturele vervlechting, zijn China en Europa partner en concurrent. Als het gaat om de strijd om (eindige) grondstoffen zijn Europa, China en andere economieën concurrenten. Op andere vlakken kunnen ze elkaar versterken.
Een grote risicofactor zit niet alleen in de verborgen mankementen van de Chinese economie, de roofbouw op het milieu, maar ook in het politieke systeem. Dat produceert volgens voorstanders de beste leiders na een uitgebreide screening in de praktijk (waarmee het lijkt op het oude systeem van de mandarijnen). Wat er achter de schermen gebeurt bij de Chinese Communistische Partij is echter amper meer doorzichtig dan wat er gebeurt bij de kardinalen die in conclaaf bijeen zijn voor de verkiezing van een nieuwe paus.
Maar uiteindelijk is Obbema een optimist. De versterkte internationale contacten, van ondernemers, studenten, wetenschappers, leiden tot meer kennis van elkaar en tot meer begrip. De culturele kloof tussen China en Europa is er wel, maar kan overbrugd worden. Dat lijkt een geruststellende gedachte. Of deze intensievere contacten, die in feite toch zeer beperkt zijn, ook daadwerkelijk dit effect hebben op de internationale verhouding is een vraag waar het eerlijke antwoord ‘geen idee’ op is.
Geen reacties