Na Europa – Ivan Krastev

januari 27, 2019

krastevSoms kan het geen kwaad een pamflet of essay niet direct na verschijnen te lezen. De Bulgaarse politicoloog Ivan Krastev schreef Na Europa in 2016 en 2017. Toen met de overtuiging dat de Europese Unie gedoemd was uiteen te vallen. Het ‘daverend geraas van structuren die in elkaar zakten’ klonk. In 2018, bij het verschijnen van de Nederlandse editie, mogen de Europeanen hopen op veerkracht.

En in 2019? De Europese Unie bestaat nog steeds. Zoals Krastev schrijft is er in zekere zin meer Europa dan ooit. Het is voor Denen en Portugezen nu van belang wie er in de regering zitten van Polen en Oostenrijk. We volgen de begrotingsproblemen van Italië alsof of omdat ons eigen geld op het spel staat.

Habsburgse rijk

Krastev presenteert zijn essay als een déjà-vu ervaring. Hij vergelijkt de EU met het Habsburgse Rijk, dat zoals bekend in 1918 uiteenviel in nationale staten. En hij wijst op de ervaring met de Sovjet-Unie, ook al zo’n ingestort imperium. De inwoners van Oost-Europa hebben heel wat rijken zien instorten. Dat kan, nee zal, dus opnieuw gebeuren. Of toch niet? 

Migratie

Migratie is volgens hem het centrale vraagstuk voor de EU. Hij noemt die zelfs het  Europese 9/11. Die vergelijking lijkt me mank gaan voor de westelijke staten waar migratie al lang een belangrijk onderwerp was. En 9/11 kwam als een schok, migratie is toch overwegend een geleidelijk proces. Aan de andere kant is de impact van de migratiecrisis groot. 

Krastev is goed in het onder woorden brengen van de Oost-Europese gevoelens en ideeën. Oost-Europeanen hebben een afkeer van etnische diversiteit, omdat ze daar slechte ervaringen mee hebben en ze zijn cynisch over globalisering.

Toch is er een paradox te vinden in de Oost-Europese opstelling ten opzichte van migratie. Want de Oost-Europeanen vertrekken en masse uit eigen land om in West-Europese landen te gaan werken. Voorstellen om de arbeidsmigratie in Europa te beperken kunnen rekenen op stevig verzet uit Boedapest, Boekarest en Sofia. En als er meer laaggeschoolde niet-Europese migranten naar West-Europa komen zal er mogelijk minder werk voor Oost-Europese migranten zijn.

De gehechtheid aan ‘het volk’ is volgens Krastev ook een verklaring voor het anti-homosentiment in die landen. In Midden-Europa overheerst wantrouwen tegen de ‘kosmopolitische geest’ van West-Europa. Toch ziet hij de overeenkomst tussen de opstelling van West- en Oost. Ook de westerse landen keerden zich tegen de komst van nog meer migranten.

Scenario

Krastev vond in 2016 het uiteenvallen van de EU het meest waarschijnlijke scenario, had in 2017 weer wat meer hoop en in 2018 nog wat meer. Misschien is het een goed idee om te stoppen met de aangekondigde berichten over het einde van ‘Europa’, de EU of ‘Project Europa. De crises van 2009 tot 2018 hebben bewezen dat de EU slecht is in het oplossen van crises. Maar daarin is ze niet uniek. Op het moment van schrijven hebben de VS te maken met een langdurige shutdown. Het vertrekkend EU-lid Groot-Brittannië had ook niet direct de goede toon te pakken.  

Ook is evident dat Europa niet meer de vooraanstaande rol speelt op het wereldtoneel. Maar zolang de kern van de EU (Duitsland, Frankrijk en de staten die daar bijna automatisch aansluiting bij zoeken, zoals Nederland, België etc) bijeen blijft, blijft de EU een speler. De Europese geschiedenis indachtig blijft dat een speler met veel verschillende zielen in de borst: van kosmopolitisch tot xenofoob, van liberaal tot conservatief, van kapitalistisch tot socialistisch, van federalistisch tot nationalistisch. Het kent niet de veronderstelde eenheid van China of de uitgekookte, maar soms verlammende verdeling van machten zoals de VS onder Trump. Maar daarin zit ook de flexibiliteit waar Krastev aan het einde van zijn essay over schrijft. (en die ook de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid lijkt te onderschrijven.)

Die flexibiliteit houdt mogelijk ook in de EU meer aan ‘harde politiek’ moet gaan doen. Maar met Europa is het nog niet afgelopen. Nach dem krieg is vor dem Krieg. Na Europa is voor Europa.

 



(Visited 444 times, 1 visits today)

Geen reacties

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.