Het moet weer leuk worden om links te stemmen. Dat is het doel van Joost Zwagerman met zijn vrijdag te verschijnen pamflet De schaamte voor links. Want mensen die nog links stemmen, doen dat met schaamte.
Als bewijs voor zijn stelling haalt hij een stuk van Remco Campert uit 2002 aan. Dat is wat mager als bewijsvoering.
Maar ook zonder cijfers of enige andere onderbouwing komt het verschijnsel niet onbekend voor. Of het bij andere partijen niet even groot is ('toch maar Balkenende', zullen heel wat rechtse stemmers bij de laatste verkiezingen hebben gedacht) blijft onbeschreven.

Al heeft zijn pamflet 'links' in de titel, Zwagerman maakt niet duidelijk wie daar wel of niet mee worden bedoeld. Vaak gaat het alleen over de Partij van de Arbeid, dan vallen GroenLinks en de Socialistische Partij er ook onder en een enkele keer mag ook D66 meedoen.
Zo schrijft Zwagerman dat 'nieuw ontstane groepen zwakkeren' door 'links' zijn genegeerd en daarom zijn uitgeweken naar protestpartijen op rechts en 'links'. Wat meer precisie was op haar plaats geweest.

Het voornaamste mikpunt in het pamflet van Zwagerman is de PvdA. De problemen van de partij worden volgens hem niet veroorzaakt door het streven hogere en lagere klassen te verbinden. Dat is geen spagaat, maar juist een sociaaldemocratisch ideaal.
Terecht zet hij zich af tegen het gekrakeel over een paar passages in het regeerakkoord over abortus of gewetensbewaren van ambtenaren tegen het homohuwelijk. De laatste kwestie rond de ambtenaren met gewetensbezwaren tegen het homohuwelijk is volgens hem illustratief. 'Gewetensbezwaren mogen kennelijk alleen worden gehonoreerd als die in het straatje van links passen. (…) Zodra het gaat om andermans gewetensbezwaren, eist men ineens een formele onderhorigheid aan wetten.' Overigens zijn het niet alleen 'linkse' PvdA'ers en GroenLinksers die daar veel kabaal over maken, de VVD en D66 weten ook van geen ophouden over deze passages.

Op drie onderwerpen heeft links, beter gezegd vooral de PvdA, het volgens Zwagerman laten liggen: het onderwijs, de multiculturele samenleving en de normen en waarden. De PvdA heeft de desastreuze vernieuwingen in het onderwijs doorgezet waardoor leerlingen niets meer weten en alles in twijfel trekken. 'Wie bepaalt of die Vestdijk wel literatuur schreef?' krijgt Zwagerman tijdens lezingen op middelbare scholen te horen.

De PvdA en GroenLinks hebben de problemen rond de multiculturele samenleving met de mantel der liefde bedekt en klokkenluiders als Paul Scheffer, Pim Fortuyn en Ayaan Hirsi Ali schandelijk behandeld. Hier is Zwagerman wel eenzijdig. Met kritiek op Fortuyn had links geen monopolie. Ook VVD'ers als Bas Eenhoorn of Gerrit Zalm konden er wat van. Van de opvattingen van Hirsi Ali en zelfs Frits Bolkestein werd in eigen kring ook vaak afstand genomen.

Dat de PvdA Hirsi Ali niet zo snel had moeten laten gaan, is achteraf gemakkelijk gezegd. Die kritiek houdt weinig rekening met het nogal grillige karakter van Hirsi Ali, die weliswaar een blauwe maandag bij de PvdA heeft gewerkt, maar zich plotsklaps bekeerde tot het liberalisme. Om nu 'een woord van erkentelijkheid' te vragen voor Hirsi Ali is toch wel overdreven.
De SP heeft Fortuyn en Hirsi Ali niet verketterd, al in 1983 de problemen rond de multiculturele samenleving gesignaleerd, zich niet gecommitteerd aan de onderwijsvernieuwing en ook veel minder stampij gemaakt over de normen en waarden. En heeft zo 'schone handen' gehouden.

In samenwerking van de SP en de PvdA, eventueel met GroenLinks, en in het ideale geval op termijn een fusie ziet hij dan ook de oplossing. Origineel is dit pleidooi natuurlijk niet. Ideeën over linkse eenheid zijn decennia oud. En hij ziet ook wel dat de zittende politici daar bezwaren tegen zullen aanvoeren. Zo wist Jan Marijnissen al dat een fusie met de PvdA in geen vijftig jaar zal volgen.
Op de SP heeft Zwagerman weinig tot geen kritiek. Maar Zwagerman geeft herhaaldelijk blijk van weinig scherp inzicht in de SP. Zo klopt het niet dat de samenwerking van de PvdA met de SP op lokaal niveau tot stand komt. Het aantal colleges met de SP is nog zeer beperkt. Ook heeft de SP nooit een pleidooi voor 'multicultuur' gehouden.

De omstandigheden die een intensieve samenwerking mogelijk maken, zijn er niet. De PvdA zit in de regering, de SP en GroenLinks niet. Met de PvdA en GroenLinks gaat het slecht, met de SP goed. Daarmee ontbreken een gezamenlijk uitgangspunt en motief.
Inhoudelijk worden de verschillen minder, al zijn ze op onderdelen (buitenland, marktwerking etc) fors. De mentaliteit van de drie partijen is ook heel verschillend.

Over de bezwaren stapt Zwagerman erg gemakkelijk heen. 'Niets dan voordelen' ziet hij. Iedereen die anders beweert, 'geeft een voorbeeld van hoe het niet moet'. Dat lijkt toch wel weer op de bekende reflex om geluiden die niet van pas komen, liever niet te horen. Een 'linkse' reflex?

Deze bespreking verscheen eerder in  Het Parool (31-05-2007)

Joost Zwagerman, De schaamte voor Links