‘Bram Peper was een fatsoenlijk en integer man.’ Op de laatste bladzijde van zijn biografie trekt Henk van Osch een conclusie die niet iedereen zal delen. Door de bonnetjesaffaire kleeft aan Peper het imago van een zakkenvuller.

Dat is tragisch, al was het maar omdat hij bovenal een onafhankelijk denker en strateeg is geweest binnen en buiten de PvdA. Al in 1980 wierp hij de vraag op of integratie met behoud van culturele identiteit niet een verkeerd uitgangspunt was. Hij bestreed het PvdA-taboe op het ter discussie stellen van de koppeling van uitkeringen aan lonen, legde de basis voor het grotestedenbeleid en was als burgemeester (1982-1998) aanjager van de modernisering van Rotterdam.

Van Osch, een gepensioneerde huisarts die eerder een veelgeprezen biografie over oud-premier De Geer schreef, sympathiseert tussen de regels door met Peper. Hij omschrijft hem als een willoos slachtoffer in handen van gewezen echtgenoten. Als burgemeester raakte hij in een diepe persoonlijke crisis door toedoen van zijn toenmalige vrouw Gunta. Neelie Kroes komt er ook niet fraai uit. ‘Hij was een risicofactor geworden waar ze van af moest,’ schrijft Van Osch over de breuk met Peper. Er zat ook een andere kant aan het verhaal, die Van Osch slechts zijdelings aanstipt: Peper was geobsedeerd door de bonnetjesaffaire.

De biografie krijgt de trekken van een logboek bij de zoveelste opsomming van publicaties en activiteiten van de hoofdpersoon. Peper kan wel heel makkelijk scoren als hij vertelt dat als hij minister was geweest in 2002, Pim Fortuyn beveiliging zou hebben gehad. Dat neemt niet weg dat Van Osch een gedegen en soms onthullend werk heeft afgeleverd, dat een betere titel verdient dan het clichématige ‘Man van contrasten’.

Van Osch maakt inzichtelijk hoe Peper zich keer op keer vergiste in mensen. Zijn botte gedrag tegen medewerkers die niet aan zijn intellect konden tippen, veroorzaakte een stroom aan vijandschappen in Rotterdam. Dat werd hem fataal nadat hij in 1998 minister van Binnenlandse Zaken was geworden. De gemeenteraad begon een onderzoek naar het declaratiegedrag van voorgaande colleges, waarin Peper de rol van zwart schaap kreeg toebedeeld.

Van Osch beschrijft hoe Peper in een kafkaesk proces belandde, met een omgekeerde bewijslast en anonieme beschuldigingen die voor zoete koek werden geslikt. Ondergetekende en Michiel Zonneveld betoogden in 2001 in een boek dat er weinig deugde van dit onderzoek, dat de trekken van een afrekening had. De vraag of Peper integer was, durfden wij niet te beantwoorden. Van Osch doet dat dus wel en voert overtuigend bewijs aan. Ja, Peper was een sloddervos die z’n neus ophaalde voor bonnetjes. De grens tussen zakelijk en privé verloor hij uit het oog en hij besefte niet dat de allure waarmee hij havenbaronnen en buitenlandse leiders tegemoet trad, slecht kon vallen in het calvinistische Nederland. Maar, concludeert Van Osch, hij was ook iemand ‘die het uiterste van zichzelf heeft gevergd ten dienste van zijn stad en zijn land’.

Het boek is een afrekening met Pepers voormalige kabinetscollega’s (Klaas de Vries voorop), die hem op Gerrit Zalm na als een baksteen lieten vallen. De gemeenteraad van Rotterdam en burgemeester Ivo Opstelten krijgen er ook van langs. Ze wentelden zich in hun gelijk, ook toen er bijna niets resteerde van alle aantijgingen. De media spelen evenmin een heldenrol, het Algemeen Dagblad voorop. Acht jaar nadat de krant de aanval had geopend op Peper, schreef het AD dat de houding van de gemeenteraad de trekken van een late afrekening vertoonde.

Waardering:  

BAS SOETENHORST

(Deze recensie verschijnt binnenkort in Het Parool)