Intense hittegolven, hongersnoden, extreme droogte, verwoestende orkanen, bosbranden, uitsterven van soorten en mondiaal om zich heen grijpende epidemieën staan ons te wachten. Maar er lonkt een alternatief: een kleinschalige, milieuvriendelijke, sociale, op de kringloop van het leven gerichte, democratische aarde.
Er is geen tussenweg tussen de apocalyps (te dateren in 2100) en de utopie in het boek van Naomi Klein over de klimaatcrisis. Er is ook geen tijd om die keuze uit te stellen. Het uur U heeft geslagen. De klimaatcrisis is ‘een klop op de deur van de beschaving’. Er is geen tijd meer, No Time.
Klimaatverandering gaat in de ogen van Klein over veel meer dan de uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen. Over de technische kanten van de klimaatverandering schrijft ze relatief weinig. Ze gaat een ideologische en filosofische strijd aan. Het ging mis met de gelijktijdige opkomst van de vrije markt- en de brandstoffeneconomie in de achttiende eeuw. Aanvankelijk traag, maar met een razende versnelling na de Koude Oorlog, worden kolen, olie en gas verstookt. In het ‘gedereguleerde kapitalisme’ hebben bedrijven de vrije hand gekregen, overheden hebben het vermogen om nee te zeggen verloren.
Belangrijker nog is dat de mens, vooral de westerse mens, afstand moet doen van de eeuwenoude pretentie dat hij de wereld naar zijn hand kan zetten. We zijn niet de baas over de natuur. Er moet een kringloop ontstaan, geen eenrichtingsverkeer; niet alleen nemen, maar ook geven.
Traditioneel links en de gevestigde milieubeweging hebben volgens Klein geen adequaat antwoord op de klimaatveranderingen en aanverwante verschijnselen. Het idee dat we op het laatste moment gered worden door ‘groene miljardairs’ als Richard Branson, of door technologische oplossingen, verwerpt ze als ‘magisch denken’.
Blockadia
Toch schetst Klein als een volleerde politiek retoricus niet alleen een somber beeld, ze biedt ook hoop. Zo ziet zij een virtueel land, Blockadia: haar benaming voor een lokale, maar ook mondiale verzetsbeweging die actief is van India tot Canada en die zich teweerstelt tegen het winnen van koolstoffen. Bewegingen van inheemse volkeren zijn andere lichtpuntjes aan het donkere firmament. Jammer dat de Groninger Bodem Beweging geen plekje in het boek heeft gekregen.
Massamoordenaar
Klein geeft in No Time, net als in haar eerdere boeken, keiharde ideologische kritiek, gericht tegen de kapitalisten die de ondergang van de wereld riskeren omwille van bedrijfswinsten. Een directeur van een oliemaatschappij is eigenlijk een massamoordenaar.
Maar de toon is nogal anders in het hoofdstuk waarin Klein beschrijft hoe ze zwanger probeerde te worden. Na tal van ingrepen wendt ze zich tot een natuurgenezer, die adviezen geeft als ‘kalm aan, dan breekt het lijntje niet’. Ze gaat niet zo ver dat ze haar zwangerschap hieraan toeschrijft.
In dit kader kraamt Klein feitelijke onzin uit, bijvoorbeeld dat de mens als soort te maken heeft met grenzen aan de vruchtbaarheid. Er zijn meer mensen dan ooit. Onze cultuur heeft volgens Klein een slechte reputatie als het gaat om vruchtbaarheid, maar kraamsterfte en kindersterfte zijn wereldwijd historisch laag.
Haar persoonlijke verhaal is de opmaat naar haar poging een wereldbeeld te ontwikkelen dat een alternatief is voor het kapitalisme. Dat is niet vernieuwend te noemen; dergelijke terug-naar-de-natuurstromingen zijn er al sinds de negentiende eeuw. Het wordt ook niet erg sterk uitgewerkt. Het neersabelen van tegenstanders is toch iets eenvoudiger dan het scheppen van een alternatief. En de baas over de natuur proberen te spelen is waarschijnlijk iets wat je niet zomaar afleert.
Lees ook de bespreking van Nee is niet genoeg van Naomi Klein
Deze bespreking verscheen op 6 November 2014 in Het Parool
Een reactie
De onbewoonbare aarde – David Wallace Wells - Sargasso