Na de overwinning van Donald Trump in de verkiezingen van 2016 werd één groep aangewezen als de belangrijkste kracht achter zijn winst: de vergeten witte arbeidersklasse. Door die groep aan te spreken, die traditioneel op de Democraten stemde, wist hij Hillary Clinton te verslaan.
Wat zat daar achter? Dit boek zou dat kunnen verklaren. Dit zijn de memoires van iemand uit deze klasse die zich aan dat milieu heeft ontworsteld. Zijn herinneringen zijn nietsontziend, eerlijk, hartverscheurend en uiterst fascinerend. Ze geven een inkijkje in een wereld waar vooral clichés over worden opgedist. Hier komen die ook voorbij, nog groter en feller dan een buitenstaander ze zou durven presenteren. Maar ze worden ook genuanceerd en soms ontkracht.
J.D. Vance (1984) is een hillbilly. De hillbillies zijn een bergvolk, de bewoners van de Appalachen. Ze zijn sterk gehecht aan hun onafhankelijkheid, eigenzinnig, trots, impulsief, geneigd tot geweld en verslaving, vaak arm en niet erg aangepast aan het moderne leven. Familiebanden zijn sterk en belangrijk. Ze staan ver van de mainstream Amerikaanse cultuur. Ze zijn pessimistisch, wantrouwen de instituties en zijn vatbaar voor allerlei samenzweringstheorieën.
Chaos
Dat geldt ook voor Vance, die voor een belangrijk deel door zijn grootmoeder – Mamaw – werd opgevoed. Dat was een gevolg van de chaos die zijn moeder van haar leven maakte, met een serie van opeenvolgende vrienden, waaronder J.D.’s vader. Op een gegeven moment neemt ze J.D. mee in de auto en dreigt een ongeluk te veroorzaken omdat hij iets heeft gezegd dat haar niet bevalt. De politie moet eraan te pas komen om de zaak op te lossen.
Zijn moeder raakt verslaafd aan pijnstillers en weet niet goed met haar kinderen om te gaan. Op een gegeven moment vraagt ze haar zoon om urine af te staan, zodat ze een drugstest kan doorstaan. (De crisis rond verslaving aan opiaten in de VS zou veel meer aandacht verdienen.)
De economische omstandigheden zitten niet mee. Een grote fabriek sluit zijn deuren in Middletown, Ohio, waar de familie woont. Maar de mensen willen ook niet werken, constateert Vance, terwijl ze er ogenschijnlijk een streng arbeidsethos op nahouden. Bij de teloorgang van deze groep gaat het om economie, maar ook om psychologie, gemeenschap, cultuur. Hij beschrijft tal van situaties waarin mensen hun eigen leven niet in de hand hebben, van ‘irrationeel gedrag’. Ze zijn niet ‘in control’ van hun bestaan.
Ouderwets
Bij de generatie van zijn grootouders heersen nog ouderwetse waarden, die hard werkte en op zichzelf vertrouwde. Zijn moeder en veel van haar generatiegenoten houden er andere waarden op na: consumentistisch, geïsoleerd, boos en wantrouwig.
Marine Corps
Niet dat zijn grootouders zulke conformisten zijn. Zijn grootmoeder scheldt iedereen verrot en dreigt als ze het nodig vindt haar geladen wapens te trekken. Maar ze is ook een zorgzame vrouw, die haar kleinzoon aanmoedigt om zijn best te doen op school en een veilig huis verschaft.
Vance ontsnapt aan het milieu via die zorgen van zijn grootmoeder, maar ook via het Marine Corps en de universiteit. Bij de mariniers wordt hij volwassen en leert voor zijn eigen daden verantwoordelijk zijn en ergens zijn uiterste best voor doen.
Hij komt zelfs op Harvard, iets wat aanvankelijk buiten zijn voorstellingsvermogen viel. Het is een andere wereld, met gebruiken die hij niet kent. Dat er verschillende soorten witte wijn bestaan, of het fenomeen van een traditioneel gedekte tafel, het is nieuw voor hem. Hij voelt zich een culturele migrant in zijn nieuwe leven in de (iets) hogere klassen.
Achter de voordeur
Aan het eind van het boek laat Vance zijn (conservatieve) politieke opvattingen duidelijk blijken. De ellende van een deel van deze groep is niet te verhelpen door overheidsbeleid. Dat moeten mensen zelf doen. Die hebben deze problemen geschapen en die moeten ze oplossen. De echte problemen en oplossingen zijn te vinden achter de voordeur. Maar daar is natuurlijk wel discussie over mogelijk.
Dit boek is een mooie aanvulling op De ontluistering van George Packer, die een breder beeld van de Amerikaanse samenleving schetste. Vance zoomt in op zijn eigen groep, met een ontluisterend inkijkje. Het is een mooie vermenging van autobiografie en sociologie, en het zoekt naar antwoorden op de lastige vraag waardoor de ellende van deze groep wordt veroorzaakt.
Het woord ‘Trump’ komt in dit boek niet voor. En misschien is het een beetje beperkt om het te zien als een verklaring voor diens winst. Maar de overwinning van Trump en de beschrijving van binnenuit van dit milieu zijn deel van het portret van de VS in 2016-2017.
Een reactie
Het is klasse, suffie, niet identiteit – Ewald Engelen - Sargasso