Fareed Zakaria is een kleine dertig jaar geleden uit India naar de Verenigde Staten gekomen. Een migrant, zoals velen. Hij werd een van de belangrijkste commentatoren als het gaat om de positie van Amerika in de wereld. Hij is heilig overtuigd van de vitaliteit van de Verenigde Staten en verwerpt de verhalen over de neergang van Amerika die volgens sommigen onvermijdelijk is.
Maar de tijd dat Amerika alles voor het zeggen had is voorbij. Andere landen komen op en worden machtiger, met China en India als belangrijkste voorbeelden. We gaan naar een post-Amerikaanse wereld.

De VS bevindt zich eigenlijk in een heel gunstige positie. Het is dé militaire supermacht en heeft voorlopig nog de grootste economie. De bedreiging van het islamitisch terrorisme is lang niet zo groot als die was van Nazi-Duitsland of de Sovjet-Unie. Een zwak punt is wel het slecht functionerende politieke systeem met zijn door media, geld en lobbyisten gedreven politici.
Somber is hij over West-Europa en Japan, waar vergrijzing en een stagnerende economie hand in hand gaan. In de VS leidt immigratie juist tot innovatie, en is zo een belangrijke motor van de economische voorspoed.

Zakaria beschrijft China en India als de twee voornaamste opkomende machten, die onderling sterk verschillen. In China wordt de vernieuwing gedreven door de staat, centraal, top-down, in een ordelijk maar vrij gesloten systeem. In India komt de ontwikkeling van onder af, in een open, democratische, maar ook chaotische omgeving.
Maar er is ook een overeenkomst stelt Zakaria. Beide landen willen op een rustige manier hun plek op het wereldtoneel innemen. ‘Peaceful rise’ is de term die de Chinezen daarvoor gebruiken. Maar het is de vraag of anderen die opkomst ook als vreedzaam ervaren. Van de zeeën rond Taiwan tot Afrika groeit de aanwezigheid van China, en niet alleen met positieve gevolgen.

Amerika hoeft zich niet al te grote zorgen te maken over de post-Amerikaanse wereld, maar moet zich wel anders opstellen om haar machtige positie te gebruiken en te behouden. Dat komt in feite de rest van de wereld ten goede. Daarvoor heeft Zakaria een rijtje nogal algemene aanbevelingen. Amerika moet keuzes maken, zich aan haar eigen principes houden, goede betrekkingen onderhouden met belangrijke machten, niet vasthouden aan een orde, maar ad hoc optreden, zich bewust zijn van de invloed die kleine groepen (terroristen, drugssmokkelaars) kunnen hebben en altijd op de legitimiteit van het optreden letten. Het zal in de praktijk lastig zijn om dat allemaal te combineren.
Zakaria is een gematigde criticus van de opstelling van George W. Bush. Dit boek verscheen in 2008 en toenmalig presidentskandidaat Barack Obama krijgt één positieve vermelding. In feite volgt de buitenlandse politiek van Barack Obama in theorie de lijnen die Zakaria hier uitzet. Toch is dit boek niet echt achterhaald, al was het maar vanwege het concept van de post-Amerikaanse wereld.
Wel is het de vraag of het niet te optimistisch is. De grenzen van de Amerikaanse macht worden op verschillende fronten zichtbaar en is het de vraag hoe de Amerikanen en de rest van de wereld daarmee omgaan. Obama stuit nu regelmatig op de problemen.

Zakaria heeft een genuanceerd boek geschreven, over een onderwerp waar makkelijk met sombere termen wordt gestrooid. Dit is een Amerikaans boek in de goede zin van het woord: optimistisch, activistisch, toekomstgericht, volledig overtuigd van de juistheid van de Amerikaanse idealen van openheid, vrije markt en democratie. Misschien is het geen wonder dat het door een immigrant is geschreven.

Waardering:

Fareed Zakaria – The Post-American World. (2008)