Rond de verkiezingen van 2017, maar daarvoor ook al, bestaat er een grote fascinatie met de PVV-kiezer. Op zich begrijpelijk, al is die fascinatie voor een deel gebaseerd op peilingen waarin de PVV als grootste partij naar voren kwam en dat moet nog blijken.
Socioloog en bestuurskundige Koen Damhuis schrijft dat er vaak over, maar zelden met de PVV-aanhangers wordt gesproken. Dat eerste klopt, dat tweede is de vraag. Er zijn meer boeken en artikelen (zoals via Joris Luyendijk) waarin zij aan het woord komen dan bijvoorbeeld de aanhangers van de SP of de PvdA. 

Al uit de titel van het boek blijkt dat er verschillende ‘wegen naar Wilders’ kunnen leiden, waarmee Damhuis een te eenvormige voorstelling van deze aanhangers nuanceert. Hij ziet drie groepen: de lageropgeleiden die verongelijkt zijn, een groep van middelbaar opgeleiden, die vinden dat de overheid het geld dat zij met hard werken verdienen te makkelijk weggeeft aan verkeerde zaken: Griekenland, ontwikkelingssamenwerking of vluchtelingen. Een derde groep bestaat uit hoger opgeleide, radicaal conservatieve stemmers.

Monologen

Damhuis sprak voor zijn onderzoek 64 PVV-aanhangers, in het boek zijn de gesprekken met acht van hen uitgewerkt in de vorm van monologen. Dat geeft het idee dat deze mensen openhartig tegen je aan praten, maar ik miste toch een beetje inzicht in de manier van ondervragen. En hoe relevant zijn de verhalen over de jeugd en de ouders van deze aanhangers? Wat ze te vertellen hebben, is eigenlijk niet zo heel verrassend. Ze zijn ontevreden over de veranderingen in hun leefomgeving door migratie, de komst van Oost-Europese arbeidsmigranten, de komst van vluchtelingen, de ‘zakkenvullers’ en de rol van de elites.
Het is opvallend dat in dit boek over de PVV de term populisme niet valt, behalve in de noten. Ook de woorden racisme, islamofobie of xenofobie komen er niet in voor. Een van de geïnterviewden hangt een anti-semitische samenzweringstheorie op, maar Damhuis benoemt dat antisemitisme niet.
Niet dat het aan analyse ontbreekt. In inleiding en conclusie weet Damhuis een aantal interessante punten te raken. Dat vond ik de interessantste delen van dit boek.

Driedeling

Hij schetst hoe de PVV uitgaat van een driedeling: het volk, de elite en de onderlaag die ten onrechte profiteert of misbruik maakt van voorzieningen. Dit is uiteraard het stramien van het rechtse populisme, waarbij volk en elite tegenover elkaar geplaatst worden en er een ‘derde’ groep is die niet deugt: buitenlanders, vluchtelingen, migranten, terroristen. De PVV weet in het aanspreken van het ongenoegen materiële en culturele waarden te combineren: mijn geld niet naar een asielzoeker. Maar het gaat Wilders om de islam, de rest is bijzaak, zegt hij zelf en zeggen zijn (voormalige) getrouwen.
Met een genuanceerde, maar soms erg voorzichtige aanpak, voegt Wegen naar Wilders wel iets toe aan de kennis over de PVV. Nu nooit meer zeggen dat de PVV-aanhanger niet gehoord wordt.

Samenvatting

Recensent

Addie Schulte

Review Date

2017-03-06

Boektitel

Wegen naar Wilders. PVV-stemmers in hun eigen woorden, Koen Damhuis

Waardering

3