Boekenstrijd

De tolk van Kabul – Matthieu Aikins Nog maar een paar jaar geleden was Europa in de grip van een vluchtelingencrisis. Tienduizenden, honderdduizenden mensen vertrokken uit Turkije op kleine bootjes naar Griekse eilanden en vandaar naar het vasteland. Het waren vooral Syriërs, Irakezen en Afghanen die zo een veiliger bestaan zochten. Onder hen was ook een Canadese journalist die zich voordeed als Afghaan en met zijn tolk meereisde. Jaren later, en na nieuwe dramatische ontwikkelingen rond Afghanistan, is zijn relaas en dat van zijn vriend, de tolk Omar, als boek verschenen. Omar werkte eerder voor de geallieerde militairen. Maar zijn aanvraag voor een Amerikaans visum wordt afgewezen. Dan moet hij maar op eigen houtje vertrekken. Journalist Matthieu Aikins besluit met hem mee te gaan en de reis naar Europa mee te maken, zonder zich als journalist kenbaar te maken. Hij is op deze reis ‘Habib’. Dat kan hij doen, omdat hij er naar eigen zeggen ‘ongelooflijk Afghaans’ uitziet. Maar Omar is in eerste instantie nog niet klaar om te vertrekken. Hij wil zeker weten dat Laila, de vrouw waar hij een oogje op heeft, op hem zal wachten. Maar een verhouding beginnen is in Kabul niet zo eenvoudig. Er volgen…

In zijn boek De prijs van het paradijs heeft de Britse journalist Iain Overton een ambitieus doel: hij wil de opkomst van het zelfmoordterrorisme verklaren. Hij gaat daarvoor op stap: naar de Kerk van de Verlosser op het Bloed in Moskou, de plek van de eerste moderne zelfmoordaanslag in 1881, naar Japan, Sri Lanka, New York en het Midden-Oosten. Overton mengt reportage met zakelijke beschrijvingen en mijdt ook de analyse niet. Die combinatie werkt heel goed, al is hij soms wat omslachtig. Overton neemt duidelijke standpunten in, maar schrijft niet vanuit een vooringenomen positie. Dat levert een afgewogen boek op. Betere wereld De dood van de zelfmoordterrorist is een stap naar een betere wereld. Dat is althans zijn overtuiging (de meerderheid is man). Dat doel kan verder weg liggen,  maar soms wacht de beloning voor de dader direct, in het paradijs met de bijna spreekwoordelijke 72 maagden. Zelfmoordterrorisme is, als andere vormen van terrorisme, het wapen van de zwakkere partij. Maar soms wint die daardoor de slag. Een aanslag op Amerikaanse militairen in 1983 in Beiroet leidde tot het vertrek uit Libanon. En dat succes smaakte naar meer. Overton maakt geen principieel onderscheid tussen het gebruik van zelfmoordacties in een…

Moellah Omar, de leider van de Taliban, was niet de grote terrorist waar het Westen hem voor hield. Zijn band met Al Qaidaleider Osama bin Laden was veel minder nauw dan we denken. En het talibanregime was geen middeleeuwse schrikbewind, maar een poging om recht en orde te herstellen in een door burgeroorlog verscheurd land. Dat zijn de conclusies waar Bette Dam in haar boek Op zoek naar de vijand naar toewerkt. De belangrijkste stelling van het boek over moellah Omar komt kernachtig tot uitdrukking in de ondertitel: ‘het verhaal van een terrorist die een vriend wilde zijn’. Bette Dam heeft veel werk in dit boek gestoken en heeft paden betreden die andere journalisten en westerse militairen links hebben liggen. Dat heeft een verhaal opgeleverd dat zeker spannend en fascinerend is om te lezen. Maar haar bewijsmateriaal overtuigt mij niet helemaal. Dam wijst er terecht op dat Afghanistan een enorm gecompliceerd land is. De strijd die sinds 2001 woedt is er niet alleen een tussen de regering en de taliban, maar ‘een voortdurend conflict tussen allerlei groepen’. Er zijn krijgsheren, drugsbaronnen, stamoudsten, boze neven en andere groepen of leiders die slaags raken. De rivaliteit tussen stammen was en is belangrijk….

Is corruptie het grootste politieke probleem van de mensheid? Daar valt best wat voor te zeggen. De landen met veel ellende (geweld, wanorde, gebrekkige gezondheidszorg, onderwijs etc.)  zijn vaak ook landen met een hoge graad van corruptie. Het faciliteert allerlei andere vormen van criminaliteit, zoals smokkel van mens, dier en illegaal goed. Het ontzegt mensen de mogelijkheden om hun bestaan te verbeteren, omdat met corrupte ambtenaren en politici er geen bestaanszekerheid is. Corruptie kan van de hoogste gezagsdrager, het staatshoofd of regeringsleider, naar de simpelste beambte om zich heen grijpen. Het kan terrorisme en andere vormen van extremisme aanwakkeren. De Amerikaanse Sarah Chayes trok haar conclusies over de verwoestende effecten van corruptie tijdens de eerste fase van haar verblijf in Afghanistan. Ze kwam aanvankelijk na de inval van de Amerikanen als verslaggever, maar vestigde zich als hulpverlener en ondernemer. Ze zette in Kandahar een fabriekje op,  maar merkte al snel dat zonder steekpenningen er op er amper zaken te doen waren. In haar eerste boek over Afghanistan heeft ze aangrijpend geschreven over haar ervaringen.  Dit boek is voor een deel een vervolg daarop. Ze zag hoe demoraliserend corruptie was voor haar Afghaanse werknemers. Zelfs zo ver gaat het dat deze leidt…

Korte inhoud: Twee boeken over het leven van militairen na hun missie in Afghanistan. Ze wijzen beide op de problemen na terugkeer in de ‘normale’ maatschappij na de heftige ervaringen in een gebied waar Nederland officieel niet in oorlog was, maar de spanning groot was. Ook de confrontatie met de Afghaanse manier van leven draagt bij aan de afstand tussen ‘hier’en ‘daar’, die moeilijk te overbruggen is.    

Korte inhoud: Een onschuldige Koerdische Syriër wordt eerst door Al Qaida en later jarenlang door de Amerikanen in Guantánamo Bay gevangen gehouden, gefolterd. Een autobiografisch relaas, dat dicht bij de gebeurtenissen blijft. Stelling: De Amerikaanse regering is bijna net zo fout als Al Qaida. Stijl: ‘Ik vertel je wat er is gebeurd’ Geschikt voor: liefhebbers van echt gebeurde horrorverhalen Waardering:

Nederland had nooit moeten beginnen aan de missie in Uruzgan, als de omstandigheden in Afghanistan de doorslag hadden gegeven. Maar de Nederlandse rol in de Navo en de verhouding met de Verenigde Staten waren belangrijker. Dat is de stelling van militair historicus Christ Klep. Op zich is het niet zo opzienbarend en deze conclusie was natuurlijk al te trekken op het moment dat de regering en Kamer beslisten.

Iemand moet Osama bin Laden toch opsporen? Waarom ik niet, dacht journalistJere van Dyk. Hij trok in 2007 naar het grensgebied van Afghanistanen Pakistan. Hij had al veel ervaring in die gebieden, dus hij dachtdat hij de risico´s inkon schatten. Hijeet het eten van de Afghanen, spreekt zo goed en kwaad als het gaat hun taal, kleedt zich niet meer westers. Als voorbereiding voor zijnechte tocht bezoekt hij drie keer de Taliban. Hij legt contacten entreft alle voorbereidingen voor een langere reis. Hij wilTaliban-commandant Abdullah ontmoeten. Maar de tocht loopt niet zoalshij verwacht. Hij wordt ontvoerd, samen met een aantal assistenten.Ze worden opgesloten. Ze verkeren in onzekerheid, zelfs in doodsangstover hun lot. Dit boek is dat het geschreven is als een dagboek, zonderkennis achteraf. De lezer leeft mee met de gebeurtenissen, die nietspectaculair maar wel spannend en zeer beklemmend zijn. Hijwordt fysiek niet mishandeld. Maar geestelijk is het een zeer zwaretijd. Hij heeft het voordeel dat hij, ondanks zijn 62 jaar, in goedeconditie is. Doorwie hij ontvoerd is, met welk doel, en welke rol zijn ontvoerders, deTaliban-commandant Abdullah en zelfs zijn medegevangenen spelen isvoor hem duister. Zijn tolk vertrouwt hij ook niet helemaal. Wiespant met wie samen? In die zin is…

In Texas stonden ze ervoor in de rij, maar in Europa werden de memoires van George W. Bush met de nodige scepsis ontvangen. Gerhard Schröder, tegenwoordig verbonden aan het Russische energieconcern Gazprom maar destijds de Duitse bondskanselier, zei dat Bush over hem onwaarheid had gesproken. Een medewerker van Schröder voegde eraan toe dat het moeilijk was om iets af te spreken met de Amerikaanse president. Diens intellectuele niveau was daarvoor te laag. In zijn memoires probeert Bush het beeld te corrigeren dat hij een volstrekte anti-intellectueel was. Met de Republikeinse strateeg Karl Rove ging hij een wedstrijd aan wie in een jaar het meeste boeken zou lezen. Bush las 95 boeken met in totaal 37.343 bladzijden en verloor toch.  

“Het lijkt erop dat je betere bronnen hebt dan ik,”zegt president Barack Obama tegen journalist Bob Woodward aan het eind van een interview. ‘No, sir,’ antwoordt Woodward beleefd. Maar Woodward weet wel bijna alles over de beraadslagingen die leiden tot het besluit om het aantal Amerikaanse militairen in Afghanistan fors uit te breiden. Zijn verslag is dan ook zeer gedetailleerd. Soms leest het boek als de notulen van de vele vergaderingen in het Witte Huis. Woord voor woord wordt genoteerd wat de verschillende gesprekspartners naar voren hebben gebracht. Dat kan vermoeiend zijn, maar juist door de details wordt het beeld helemaal ingevuld op een vaak ontluisterende wijze.