Boekenstrijd

Beschavingen bestaan niet. Het zijn mythes waar handig gebruik van wordt gemaakt door politici. Dat is de stelling van de Pakistaanse schrijver Mohsin Hamid in zijn korte essay ‘Onbehagen en beschaving,’ dat ook de naam gaf aan een bundel van zijn schrijfwerk. Het stuk van Hamid, de auteur van het mooie boek De val van een fundamentalist, begint met een herinnering aan een wandeling langs de Amsterdamse grachten met enkele uit Pakistan geëmigreerde vrienden, kort nadat Geert Wilders had opgeroepen de Koran in de ban te doen. Met zijn stelling verzet Hamid zich tegen de analyse van de botsende beschavingen. Want tot welke beschaving hoort hij, die geboren werd in Pakistan, opgroeide in de VS, terugkeerde naar Pakistan, in de VS ging studeren en jaren in Londen woonde? Het thema dat mensen niet één omlijnde identiteit hebben, maar uit tal van identiteiten zijn samengsteld, keert regelmatig terug in de stukken van Hamid. Dat strijkt uiteraard tegen de haren van al diegenen die bepalende identiteiten als basis voor hun wereldbeeld en politiek willen gebruiken. ‘De islam’ biedt ook niet die alomvattende identiteit, iedere moslim moet er zijn eigen verhouding mee vinden, schrijft Hamid. Er zijn meer dan 1 miljard variaties van…

De autobiografie van Malala Yousafzai, het Pakistaanse meisje dat opkwam voor het recht op onderwijs voor meisjes en door de Pakistaanse Taliban in haar hoofd werd geschoten. Daarna werd ze wereldberoemd. Dit is het verhaal van haar leven, met de achtergronden van Pakistan erbij. Haar portret hangt in de Britse National Portrait Gallery. Malala sprak de Verenigde Naties toe,  kreeg een reeks prijzen, zoals de Anna Politkovskayaprijs, de Sacharovprijs en de Nederlandse Kindervredeprijs, en was genomineerd voor de Nobelprijs voor de Vrede. Toen een lid van de Taliban haar vorig jaar zocht om haar te doden, hield hij in de straat van Mingora in de Pakistaanse Swatvallei een schoolbusje aan vol meisjes. “Wie is Malala?” vroeg hij. Ze was al bekend, maar nog niet zodanig dat hij haar meteen herkende. Een paar meisjes keken haar kant op. De man schoot, Malala werd in haar hoofd geraakt, twee andere meisjes werden ook getroffen. Malala is nu wereldwijd bekend en nog steeds een doelwit voor de Taliban. In dit boek, haar autobiografie maar ook een inleiding in de geschiedenis van Pakistan, wordt de onschuld van een kind tegenover de hersenloze bloeddorst van de Taliban geplaatst. Maar het biedt ook inzicht in de rol…

Rond de Indische Oceaan gaat het gebeuren. Dat wordt het centrum van de geopolitieke verhoudingen in de een-en-twintigste eeuw. Dat is, een beetje kort door de bocht, de boodschap van Moesson, het boek van de Amerikaanse publicist, onderzoeker en journalist Robert Kaplan. De Indische Oceaan is de snelweg van energie, olie en gas, van het Midden-Oosten naar het zich rap ontwikkelende China en andere landen. Het is ook het gebied waar een groot deel van de wereldbevolking woont, en het kerngebied van de islam in verschillende verschijningsvormen.

In Nederland staat de Amsterdamse burgemeester Job Cohen bekend als de theedrinker. Dat is, terecht of niet, de aanduiding geworden voor mensen met gematigde opvattingen over integratie. De theedrinkers wijzen de harde retoriek af die sinds een jaar of vijf in vogue is. De voormalige bergbeklimmer Greg Mortenson is wel de ultieme theedrinker. Het motto van zijn boek is afkomstig van de Pakistaanse dorpsoudste Haji Ali, die vertelt dat bij het zakendoen drie koppen thee worden gedronken. “Bij de eerste ben je nog een vreemde, de tweede maakt je een vriend en na de derde word je familie.” De Amerikaan Mortenson ontmoette Haji Ali in het dorp Korphe in het Pakistaanse berggebied. Hij had geprobeerd de K2 te beklimmen, niet de hoogste bergtop, maar wel een van de gevaarlijkste. Op de terugweg komt hij, totaal uitgeput, per ongeluk in Korphe terecht. Hij wordt er liefdevol opgevangen. Als hij ziet hoe kinderen in de open lucht les krijgen belooft hij terug te komen om een school te bouwen, vooral voor meisjes.