De stralende wereld – Margaret Cavendish
1500-1800 , Geschiedenis / januari 20, 2019

In 1666 werd Londen getroffen door een legendarisch grote brand. Dat jaar woedde ook nog de pest, die in 1665 was begonnen. Op zee vocht Engeland een oorlog uit met de Republiek der Verenigde Nederlanden. Koning Karel II was aan de macht, maar de onrust die was begonnen met de Engelse Burgeroorlog in 1640 was nog niet ten einde. De Brexit is er niets bij. In 1666 verscheen ook De stralende wereld van Margaret Cavendish, een opmerkelijk boek over een fantasiewereld waarin een keizerin aan de macht is die met aapmensen, vismensen en vele andere wezens over wetenschappelijke en filosofische thema’s spreekt. De auteur was Margaret Cavendish, een voormalige hofdame die met de markies van Newcastle was getrouwd. Cavendish verkeerde in wetenschappelijke kringen, ging (een beetje) om met filosofen als René Descartes en Thomas Hobbes. In de Angelsaksische wereld is ze de laatste jaren herontdekt. Maar in Nederland is ze ‘relatief onbekend’, schrijft vertaler Thomas Heij in de inleiding met gevoel voor understatement. Ik had in ieder geval nog nooit van haar gehoord. Cavendish deed veel dingen als eerste vrouw: de eerste vrouw die het wetenschappelijke genootschap de Royal Society bezocht, de eerste die onder eigen naam wetenschappelijke verhandelingen publiceerde….

Nieuw-Atlantis – Francis Bacon
Filosofie , Politiek / mei 21, 2018

Een schip raakt van koers in de grote Stille Oceaan, wekenlang. De proviand is op. Het einde lijkt nabij voor de bemanning. Maar dan doemt er land op. Dat blijkt een onbekend eiland te zijn, met een wonderlijk andere samenleving. Dat is het begin van Nieuw-Atlantis, een kort verhaal van de Engelse filosoof Francis Bacon uit 1627. Het is een van de bekendste vroege utopieën, dat vaak in een adem wordt genoemd met Utopia van Thomas More. Ook hier is de utopie een afgelegen plek met een ontwikkelde beschaving, die wel alles van de wereld weet, maar waar de wereld niets van weet. Dat narratieve thema is nog steeds bruikbaar. Een recente variant op dit thema was het fictieve land Wakanda, in de superheldenfilm Black Panther. Net als More had Bacon (1562–1626) veel verschillende rollen. Hij was filosoof, onderzoeker, maar ook politicus en bestuurder. Koning Jacobus I benoemde hem tot grootkanselier. Maar hij kwam ten val door de onterechte beschuldiging van het aannemen van steekpenningen. Hij werd een paar dagen opgesloten in de Tower van Londen en raakte zijn positie kwijt. Salomo’s Huis Het verhaal van Nieuw-Atlantis is tamelijk simpel. De bemanning van het verdwaalde schip ontmoet op het geheimzinnige eiland…