Historici zijn over het algemeen niet zo geboeid door definities. Michael Burleigh is daar in zijn boek over terrorisme geen uitzondering op. Met zijn omschrijving is hij snel klaar: Terrorisme is een tactiek die wordt toepast door organisaties die geen legitieme politieke macht hebben. Voor hem zijn verdere nuanceringen of overpeinzingen overbodig.
Burleigh kiest zonder blikken of blozen een moralistisch uitgangspunt. “Wat ik met dit boek op glasheldere wijze duidelijk wil maken (…) is dat het terroristische milieu zonder uitzondering blijk geeft van morele ranzigheid, als het al niet puur crimineel is.” Terroristen zijn ‘in moreel opzicht gestoord,’ als ze al niet compleet psychopathisch zijn. Zo zitten we in de inleiding van dit dikke boek al op een duidelijk spoor. Burleigh wil in deze 500 pagina’s ook zijn eigen woede luchten.
Net als in zijn eerdere boeken mengt Burleigh een grote hoeveelheid kleurrijke verhalen met uit de heup geschoten meningen. Hij doet niet eens de moeite die te onderbouwen. Vooral links, de protestante kerken, lokale besturen, universiteiten en een groot deel van de media (een pot nat in zijn visie) moeten het daarbij ontgelden. Zo heeft het ‘multiculturalisme’ de overheid er toe gebracht zich af te wenden van ‘kinderen die gemarteld worden om boze geesten uit te drijven’ en van gearrangeerde huwelijken. De aanvallen zijn te weinig gericht om veel indruk te maken, maar brengen wel een onevenwichtigheid in het boek die afschrikwekkend is, tenzij je zijn mening deelt. Dat is jammer, want de verhalen die hij vertelt zijn vaak boeiend.
Burleigh behandelt een groot aantal terroristische bewegingen. De Ierse en Russische terroristen, de anarchisten die in de negentiende eeuw als eersten min of meer grensoverschrijdend terrorisme bedreven, met de ‘Zwarte Internationale’.
Er wordt nog eens duidelijk uit in welke verschillende omstandigheden terrorisme kan ontstaan: in autocratische landen, in koloniaal bestuurde gebieden met de FLN of de Joodse terroristische bewegingen, in democratieën zoals Groot Brittannië (IRA), Italië (Rode Brigades) en de Bondsrepubliek Duitsland (RAF) en in de apartheidsstaat Zuid-Afrika. In dat laatste geval heeft Burleigh duidelijk moeite het terrorisme te veroordelen. Het terrorisme van het ANC was dan wel beperkt, maar “het valt nog niet goed te praten.” Was ook Mandela in ‘moreel opzicht gestoord’?
De aanleiding voor dit boek is duidelijk het islamitisch terrorisme. Daar heeft hij minder moeite met een veroordeling. Toch heeft hij een wonderlijke mengeling aan opvattingen over de islam. Hij verzet zich tegen de term islamofascisme, omdat die beledigend zou zijn voor de 1,6 miljard moslims.
Hij wil steun voor moslims die terrorisme afwijzen. Hij prijst de rol van de Britse Quilliam Foundation die moslims op de gevaren van extremisme wijst, en die met iedereen in debat treedt, van Geert Wilders tot Tariq Ramadan. Maar even verderop neemt hij de waarschuwingen van de paus voor de islam – ‘een op bekeren gerichte godsdienst’ – over. Hij moet als ‘conservatief realist’ dan ook niets hebben van het ‘agressieve atheïsme’.
Zo schiet Burleigh in dit boek heen en weer tussen interessante observaties en volstrekte missers. Als inleiding of geschiedenis van het terrorisme is dit boek niet aan te raden en kan je beter terecht bij Hoffman, Fotion of Richardson.
Michael Burleigh, Bloed en woede. Een culturele geschiedenis van het terrorisme. (2008)
Een reactie
PC recensie voor pc-halfwits
Een volstrekte misser van een hersendode journo