Boekenstrijd

Al op de tweede pagina van Niet de kiezer is gek is een nuchtere boodschap te lezen. “De gedachte dat de democratie in crisis is, bestaat al zo lang als de democratie zelf.” Politicoloog Tom van der Meer wil dat crisisdenken toch bestrijden of beter gezegd wil hij de crisis op de juiste plek lokaliseren. Zijn stelling: de Nederlandse democratie functioneert prima. Maar de gevestigde partijen hebben grote problemen. Daar doemt een gevaar op. Want als deze partijen vasthouden aan hun oude ideeën over meerderheidsregeringen en partijpolitieke benoemingen ‘dreigt de politiek op den duur te verlammen’. In dit boekje ontzenuwt Van der Meer op analytische wijze tal van waandenkbeelden over de Nederlandse democratie. Hij toont aan dat veel van de voorgestelde remedies de veronderstelde kwalen niet oplossen. Niet het democratische stelsel moet worden veranderd, maar de bestuurscultuur. Er is meer lef nodig in de politiek. Vertrouwen Vaak wordt betreurd dat het vertrouwen in de politiek zo laag is. Maar in een democratie is onvoorwaardelijk vertrouwen in de politiek helemaal niet nodig. Democratie is georganiseerd wantrouwen, en je zou kunnen zeggen dat dictatuur georkestreerd vertrouwen is. In landen als Qatar en China heeft 94 procent van de ondervraagden vertrouwen in regering…

Toen ik nog in de Tweede Kamer werkte als politiek verslaggever kon ik me wel eens ergeren aan eindeloze debatten met een stoet van politieke dwergen. Iedereen mocht zijn zegje doen en de klok tikte door. Toegegeven, het is niet een erg principiële ergernis, en zelfs niet zo respectvol voor al die democratisch gefundeerde meningen. Het was gewoon ongeduld. Toch was het deels dezelfde ergernis die de Kamer ertoe bracht om vorig jaar maatregelen te nemen tegen zetelrovers, Kamerleden die uit het fractie vertrekken, maar hun zetel niet opgeven. Die zouden onder andere de ‘efficiëntie’ van het parlementaire bedrijf bedreigen. Ze krijgen voortaan minder spreektijd en minder geld, in de hoop dat het verschijnsel dan minder vaak voorkomt. Veiligheidsklep Geerten Waling, schrijver van het boek Zetelroof, keurt die maatregelen stellig af. Hij verdedigt de ‘zetelroof’ als een veiligheidsklep in het democratische systeem. Volgens hem kan het zelfs een oplossing zijn voor de al te grote macht van partijen. Hij gebruikt een politicologische en een historische invalshoek. In het historische deel beschrijft Waling tien van de 58 gevallen van zetelroof in de Tweede Kamer uit de afgelopen honderd jaar, van een Limburgse separatist tot PvdA’er Jacques Monasch. Vaak ging aan het…

Er is iets verrots in de staat van Nederland. Met deze parafrase van Shakespeare opent hoogleraar Ferdinand Grapperhaus zijn boek Rafels aan de rechtsstaat. Het is een aanklacht tegen de bedreigingen voor de samenhang van Nederland. Grapperhaus ziet een toename van ongelijkheden in Nederland, tussen hoog- en laagopgeleiden, oud en jong, tussen etnische groepen en tussen religies. Hij ziet de fundamentalistische islam als een van de grootste bedreigingen. Maar ook het individualisme, het populisme en het verwateren van taboes zorgen voor een ondermijning van de samenleving. Marktdenken in zorg en onderwijs leiden tot een grotere segregatie tussen mensen die de mogelijkheden weten te benutten en diegenen die steeds achteraan staan. Er ontstaat een precariaat van ongeveer vijftien procent van de bevolking dat minder kansen heeft. Dat zijn terechte zorgen over ontwikkelingen waar ook al veel over gesproken wordt en vaak niet zoveel tegen gedaan wordt. Of de inspanningen leveren minder op dan gehoopt. ‘Steeds meer’ Grapperhaus, prominent lid van het CDA, heeft de zorgen die links en rechts leven over de ondermijning van de samenleving gecombineerd, waardoor zijn betoog niet eenvoudig in dat stramien te plaatsen is. In de loop van zijn betoog gaat wel de nuance verloren. Steeds vaker…

Hans Janmaat, de leider van de Centrumpartij en de Centrumdemocraten, kon hartstochtelijk klagen over alle manieren waarop de overheid, andere politici, de media, het openbaar ministerie, rechters, de inlichtingendiensten en activisten zijn partij bestreden. Iedereen, met uitzondering van zijn beperkte aanhang, was tegen hem, daarvan was hij wel overtuigd. En daardoor had hij geen eerlijke kans gekregen. Dat kun je afdoen als de klacht van een bekrompen en kleinzielige man, die bijna alles deed om zichzelf ongeliefd te maken. Je kunt het ook als uitgangspunt nemen voor een historische studie. Want in hoeverre klopt dat beeld? Of anders gezegd, hoe werden de Centrumpartij en de Centrumdemocraten bestreden? Dat is het onderwerp van dit boek van Jan de Vetten. In de Kamer, eruit, er weer in De partijen van Janmaat hadden een roerige geschiedenis. Janmaat kwam in 1982, twee jaar na de oprichting van de Centrumpartij (CP), in de Kamer. Binnen de partij brak een zwaar conflict uit en in 1984 richtte Janmaat de Centrumdemocraten (CD) op. Bij de volgende verkiezingen verloor hij zijn zetel. In 1986 werd een bijeenkomst van Centrumdemocraten en Centrumpartij in Kedichem gewelddadig verstoord. Partijsecretaris Wil Schuurman (Janmaats latere echtgenote) verloor daarbij haar been. In 1989 won…

In 2015 noemde een van de langstzittende Nederlandse parlementariërs de Tweede Kamer een ‘nepparlement’. Geert Wilders, die was het, rechtvaardigde dat omdat de meerderheid van de Kamer het volgens hem niet eens was met de meerderheid van de Nederlanders: in dit geval over de opvang van asielzoekers. Het boek Nepparlement? – nadrukkelijk met vraagteken – is meer dan een uitgebreide factcheck van de bewering van Wilders. Het is een zorgvuldige en ook wel verontrustende analyse van de Nederlandse politieke vertegenwoordiging, die soms een beetje doorslaat. Het boek maakt duidelijk dat democratie minder makkelijk is dan je zou denken. Misschien is het wel een onbereikbaar ideaal. Smalle groep De politicologen Armen Hakhverdian en Wouter Schakel onderzochten onder andere of de verschillende groepen Nederlanders wel goed vertegenwoordigd zijn in de Tweede Kamer en in gemeenteraden. En hun conclusie liegt er niet om. ‘Een smalle groep’ uit de samenleving heeft het ambt van volksvertegenwoordiger ‘opgeëist’ en meent te mogen bepalen hoe onze samenleving eruit ziet. Die smalle groep bestaat uit de hoogopgeleiden. (toch nog zo’n dertig procent van de bevolking). Oververtegenwoordiging van hoogopgeleiden in de Kamer is makkelijk vast te stellen. Negentig procent van de Kamerleden heeft HBO of universiteit afgerond. Afkeer van…

Met lichte overdrijving kan je zeggen dat de Nederlandse politiek al heel lang saai was tot in augustus 2001 Pim Fortuyn zich aan het politieke front meldde. En het is hooguit een beetje overdreven om te zeggen dat het sindsdien niet meer saai is geweest. Dat is al een goede reden om terug te kijken op die periode waarin Pim Fortuyn en zijn directe geestverwanten hun entree maakten in de politiek. NOS-verslaggever Joost Vullings doet dat in het boek De kinderen van Pim. Straatvechter Helaas is de manier waarop hij dat doet niet zo aansprekend. Vullings heeft een groot deel van de Kamerleden die in 2002 namens de Lijst Pim Fortuyn in de Kamer kwamen gesproken en de interviews in dit boek geplaatst. Daarnaast sprak hij partijvoorzitter Peter Langendam en schreef hij portretten van de voormalige Kamerleden die niet met hem wilden spreken of die waren overleden. Dit biedt voor iemand die erbij was, zoals ik, en voor mensen die de stormachtige opkomst en ondergang van de LPF goed hebben gevolgd, een feest van herkenning. Daar is Mat Herben, de wat kleurloze man met de snor die woordvoerder werd van de meest flamboyante lijsttrekker die Nederland in lange tijd had…

Op de boekpresentatie van het boek Thuis bij de vijand van Natascha van Weezel was, raakte ik in gesprek met een bezoeker. Hij vertelde dat hij regelmatig de discussie aangaat met de man die bijna iedere dag op de Dam staat met een stand met Palestijnse vlaggen en foto’s van het optreden van Israëlische soldaten. Hij deelt er folders uit, roept tot boycot van Israëlische producten en trekt aardig wat publiek. De man op de boekpresentatie had zijn verweer gereed, zei hij, en hij toonde een Israëlische vlag die hij in zijn jaszak, boven zijn hart, meedroeg. Geen buitenland is in Nederland en dan vooral in Amsterdam met zoveel emoties beladen als Israël en de Palestijnse gebieden. Alleen al de benaming kan tot controverse leiden. Zijn het de Palestijnse gebieden, Palestina, Judea en Samaria, bezet gebied, bevrijd gebied? Als journalist van het Parool ben ik een paar keer bij bijeenkomsten geweest van het Joods Marokkaans Netwerk Amsterdam, een club van vooral hoogopgeleide en welbespraakte Joden en Marokkanen die probeerden de spanningen tussen de bevolkingsgroepen te verminderen. De bijeenkomsten waren soms gemoedelijk, met lekker eten, soms fel, met scherpe discussies. Moesten de niet-Joodse deelnemers het bestaansrecht van Israël erkennen of kon…

Rond de verkiezingen van 2017, maar daarvoor ook al, bestaat er een grote fascinatie met de PVV-kiezer. Op zich begrijpelijk, al is die fascinatie voor een deel gebaseerd op peilingen waarin de PVV als grootste partij naar voren kwam en dat moet nog blijken. Socioloog en bestuurskundige Koen Damhuis schrijft dat er vaak over, maar zelden met de PVV-aanhangers wordt gesproken. Dat eerste klopt, dat tweede is de vraag. Er zijn meer boeken en artikelen (zoals via Joris Luyendijk) waarin zij aan het woord komen dan bijvoorbeeld de aanhangers van de SP of de PvdA.  Al uit de titel van het boek blijkt dat er verschillende ‘wegen naar Wilders’ kunnen leiden, waarmee Damhuis een te eenvormige voorstelling van deze aanhangers nuanceert. Hij ziet drie groepen: de lageropgeleiden die verongelijkt zijn, een groep van middelbaar opgeleiden, die vinden dat de overheid het geld dat zij met hard werken verdienen te makkelijk weggeeft aan verkeerde zaken: Griekenland, ontwikkelingssamenwerking of vluchtelingen. Een derde groep bestaat uit hoger opgeleide, radicaal conservatieve stemmers. Monologen Damhuis sprak voor zijn onderzoek 64 PVV-aanhangers, in het boek zijn de gesprekken met acht van hen uitgewerkt in de vorm van monologen. Dat geeft het idee dat deze mensen openhartig…

Vrijheid is het fundament van ons nationale bestaan, de ideologische basis van het ‘vrije Westen’. ‘Vrijheid is misschien wel het belangrijkste dat we hebben,’ staat op de sticker die het Nationaal Comité 4 en 5 mei liet uitdelen. Maar zoals dat gaat met zo’n fundamenteel begrip wordt daar niet vaak een fundamentele discussie over gevoerd. Gert-Jan Segers, fractievoorzitter van de ChristenUnie in de Tweede Kamer, deed in de Volkskrant van 4 mei 2016 een poging: “Vrijheid is niet iets wat je allereerst opeist, maar het is vooral de ruimte die je anderen gunt. En vooral degenen met wie je het hartgrondig oneens bent.  (…) Vrijheid die geen pijn doet, is geen echte vrijheid. “ Om dat even later te nuanceren: “Vrijheid die alleen maar pijn doet, is geen echte vrijheid. Vrijheid is namelijk de ruimte om het goede te kunnen doen en het ware te kunnen zeggen.” Mogelijk is hij geïnspireerd door het boek van Paul Teule, Vrijheid voor gevorderden. Ook hij beschrijft vrijheid als ruimte. En hij verzet zich tegen het idee dat vrijheid alleen de afwezigheid van dwang en beperkingen is: ‘vrij van’ Dat is de zogeheten negatieve vrijheid van de Britse filosoof Isaiah Berlin. Deze benadering van…

  In de Lage Landen is een grote discussie uitgebroken over het werk en de opvattingen van Dyab Abou Jahjah, de voormalige voorman van de Arabisch-Europese Liga. Zijn komst naar uitgeverij de Bezige Bij leidt tot controverse . Verschillende auteurs, zoals Leon de Winter, willen niet met hem in een fonds zitten. Ze vinden hem een antisemiet . Of dat zo is, ga ik in dit stuk niet beoordelen. Daarvoor zou ik meer uitlatingen en uitspraken van Abou Jahjah moeten bekijken. Hier bespreek ik zijn laatst verschenen boek,  uitgegeven in België. De stad is van ons is een beknopt werkje uit 2014 met een scherpe soms controversiële inhoud, maar niet een die buiten de perken is van het huidige debat. De auteur ziet de voedingsbodem voor een revolutie in de steden van de Lage Landen waar minderheden samen uitgroeien tot een meerderheid, maar die door delen van de autochtone bevolking niet voor vol wordt aangezien.Hij verwerpt het concept van integratie: die neemt volgens hem twee vormen aan, de rechtse is een etnische zuivering, de linkse een culturele zuivering. Migranten moeten weg of hun cultuur opgeven,  dat is de keus. In die situatie is het niet zo verwonderlijk dat sommigen vluchten…