Boekenstrijd

Soms kan het geen kwaad een pamflet of essay niet direct na verschijnen te lezen. De Bulgaarse politicoloog Ivan Krastev schreef Na Europa in 2016 en 2017. Toen met de overtuiging dat de Europese Unie gedoemd was uiteen te vallen. Het ‘daverend geraas van structuren die in elkaar zakten’ klonk. In 2018, bij het verschijnen van de Nederlandse editie, mogen de Europeanen hopen op veerkracht. En in 2019? De Europese Unie bestaat nog steeds. Zoals Krastev schrijft is er in zekere zin meer Europa dan ooit. Het is voor Denen en Portugezen nu van belang wie er in de regering zitten van Polen en Oostenrijk. We volgen de begrotingsproblemen van Italië alsof of omdat ons eigen geld op het spel staat. Habsburgse rijk Krastev presenteert zijn essay als een déjà-vu ervaring. Hij vergelijkt de EU met het Habsburgse Rijk, dat zoals bekend in 1918 uiteenviel in nationale staten. En hij wijst op de ervaring met de Sovjet-Unie, ook al zo’n ingestort imperium. De inwoners van Oost-Europa hebben heel wat rijken zien instorten. Dat kan, nee zal, dus opnieuw gebeuren. Of toch niet?  Migratie Migratie is volgens hem het centrale vraagstuk voor de EU. Hij noemt die zelfs het  Europese 9/11….

De Verenigde Staten van Amerika, die halfbroer van Europa met zijn vreemde gewoonten en nog vreemdere inwoners, blijven fascineren. Een jaar in Amerika levert voor een beetje schrijver al snel voldoende materiaal op voor een boek. Schrijver Anton Stolwijk ging met zijn vrouw mee; zij ging werken als wetenschapper aan Harvard terwijl hij op de kinderen paste en met de kinderwagen rondliep. Stolwijk en gezin woonden in Cambridge, Massachusetts, in het welvarende en liberale oosten van het land. Tegen Trump en voor vluchtelingen, zo laten de bordjes in de tuinen van de vaak kapitale huizen weten. Daarvoor staan de elektrische auto’s geparkeerd en liggen de pakjes van Amazon op straat. De overwerkte bezorgers hebben geen tijd om aan te bellen. Hier woont de ‘aspirational class’: ‘mensen die status ontlenen aan het feit dat ze intelligent, hoogopgeleid en weldenkend zijn’, zo citeert Stolwijk een sociologische studie. Daar horen dure koffies, tweedehandskleding, moderne hightech en een abonnement op de New Yorker bij. Ze zijn betrokken bij het milieu, maar willen hun vliegvakanties niet opgeven. Startup Stolwijk houdt zich bij voorkeur wat afzijdig. Als hij in Boston in een demonstratie tegen Trump verzeild raakt, vlucht hij de bioscoop in. De hyperactieve huisbaas Mario…

In het najaar van 2018 publiceerde The New York Times een serie artikelen over China onder de kop: The land that failed to fail. Vaak was aangekondigd dat China zou falen; de Communistische Partij zou de macht kwijtraken, de economische groei zou stagneren of grootschalige onrust zou de kop op steken. Maar geen enkele keer was dat gebeurd en China ontwikkelt zich nog steeds met de vaart van een hogesnelheidslijn. De Britse sinoloog Martin Jacques noemt dat ‘mislukkingsscenario’ in zijn boek When China rules the world een van de verkeerde manieren waarmee vanuit het Westen naar China wordt gekeken. Die visie gaat ervan uit dat er maar een manier is waarop landen modern kunnen worden, namelijk de westerse manier. Alle andere manieren zullen vroeg of laat vastlopen. Maar dat klopt niet, stelt Jacques, er zijn vele wegen naar de moderniteit. China toont daarvan de belangrijkste. Eenheid China is anders, anders dan het Westen. Dat is een van de twee centrale boodschappen van Jacques. De andere boodschap is dat China het belangrijkste land ter wereld gaat worden. China is anders door zijn geschiedenis van continuïteit en eenheid. Chinezen zijn geneigd om de oorsprong van China vijfduizend jaar in het verleden te…

In de herfst van 2018 twitterde Donald Trump een afbeelding van hemzelf met de tekst ‘Sanctions are coming.’ De verwijzing naar Game of Thrones was voor iedereen duidelijk. Talloze commentatoren en columnisten hadden de serie al gebruikt om met name de werkelijkheid in het Midden-Oosten uit te leggen. Nu verwees de president van het ooit machtigste land ter wereld naar een slogan uit die serie om zijn beleid met betrekking tot Iran bekend te maken. Deze tweet had heel goed een plek kunnen vinden in Triomf van de angst van de Franse politicoloog Domique Moïsi. Dat gaat over, zoals de ondertitel zegt, De geopolitiek van series. Over de tekst die Trump inspireerde, schrijft hij dit: ‘De slogan ‘Winter is coming’ heeft een cultstatus gekregen, niet omdat hij grappig is of romantisch, maar omdat hierin al onze bange voorgevoelens besloten liggen over de ontwikkeling van een wereld die ons steeds chaotischer en angstwekkender voorkomt.’ Angst In zijn eerdere boek De geopolitiek van emoties zag Moïsi angst als de belangrijkste emotie in het Westen. In dit boek neemt hij die angst weer als uitgangspunt. Die angst komt voort uit de verdwenen dominantie van het Westen, de geweldsgolf in het Midden-Oosten, een revisionistisch…

Hij is uitgeroepen tot de machtigste man ter wereld, maar toch blijft Xi Jinping een beetje een schimmig figuur. Is hij een uitwisselbaar personage, die binnen een paar jaar wordt vervangen door een andere partijveteraan met donker pak en zwartgelakt haar? Of is hij de echte opvolger van Mao Zedong, met een eigen persoonlijkheidscultus? In dit dunne boekje beschrijft sinoloog Kerry Brown het wereldbeeld van Xi. Dit is geen echte biografie, het persoonlijke verleden van Xi is maar een van de ingrediënten waaruit dat wereldbeeld is gevormd. In dit boek, eigenlijk een essay, gaat het niet om de man van vlees en bloed, maar om de politicus, de partijfunctionaris, de leider en ideoloog. Discipline In dat wereldbeeld van Xi zijn twee factoren het belangrijkst. Dat zijn de partij en het land. De Chinese communistische partij is het enige vehikel met politieke macht, dat wil zeggen macht over alle domeinen van het openbare leven in China. Wie politiek iets wil betekenen, moet bij de partij zijn. Xi moest tien keer het lidmaatschap aanvragen. Steeds weer komt in dit boek de centrale rol van de partij terug. Maar in zekere zin is de partij het instrument, en niet het doel. Dat doel…

De Amerikaanse veteraan-journalist Bob Woodward geeft in zijn nieuwe boek Fear een ongekend gedetailleerde beschrijving van het chaotische Witte Huis van Donald Trump. We volgen Trump tot in de slaapkamer. Verontrustend, maar ook heerlijk materiaal voor de politieke junkies.

De auteurs van dit boek vinden politieke correctheid een gevaar. Maar hun betoog overtuigt niet omdat ze te partijdig zijn en hun eigen advies niet volgen. Daardoor maken ze dezelfde fouten als ze de politiek correcten verwijten.  

Cultuurmarxisme is een groot gevaar en kan leiden tot de ondergang van de democratie en de westerse beschaving. Dat is in grote lijnen de stelling van deze bundel artikelen. Maar de auteurs overtuigen niet; ze verkondigen vooral een achterdochtig wereldbeeld. 

Toen ik een aantal jaren geleden in de Verenigde Staten was, was ik van plan ergens heen te lopen. Volgens mijn inschatting kon mijn doel niet heel ver zijn. Maar toen ik een half uur had gelopen langs een redelijk drukke weg, vielen twee dingen op. Mijn beoogde doelwit kwam, af te meten aan de huisnummers, niet echt dichterbij. En ik kwam geen enkele andere voetganger tegen. Update: Amerikanen lopen niet van Arjen van Veelen is genomineerd Brusseprijs voor het beste journalistieke boek van 2018 Zoals bekend lopen Amerikanen niet. Ze doen alles met de auto. Hun steden zijn niet op voetgangers ingericht, alles is ver uit elkaar. Lopen is voor losers, die geen auto kunnen betalen of – in mijn geval – voor vreemdelingen uit Europa. Automobilisme Het fenomeen dat Amerikanen voor de kleinste afstand de auto nemen, is een van de clichés die Europeanen en zeker Nederlanders opvallen. Maar voor Arjen van Veelen is deze observatie bijzonder genoeg om het tot titel van zijn boek over Amerika te brengen. En het automobilisme is niet het enige (linkse) cliché dat in het boek van Van Veelen wordt bevestigd, benadrukt en herbevestigd. Voor ik het boek las, had ik vast…

Identiteitspolitiek is tegenwoordig bijna een scheldwoord. Wie aan identiteitspolitiek doet, heeft alleen oog voor de eigen groep en niet voor het algemeen belang. Identiteitspolitiek maakt onterecht onderscheid tussen die groep en anderen, benadrukt onbelangrijke zaken en vergeet essentiële kwesties, zo luidt de aanklacht.  Ewald Engelen verwoordt deze beschuldiging met grote felheid. De politieke strijd moet gaan over sociaal-economische kwesties en veel minder over sociaal-culturele kwesties. Maar is die scheiding tussen cultuur en economie wel vol te houden? Rompertjes Toen de Britse schrijfster Afua Hirsch in De Zwijger haar boek over ras, identiteit en afkomst in Groot-Brittannië presenteerde, kwam er een vraag uit het publiek. Leidt de nadruk op identiteitskwesties als kleur niet af van de klassenstrijd? De kern van haar antwoord was dat klasse ook een identiteit is. Er is niet zomaar een keuzemogelijkheid tussen klassenpolitiek en identiteitspolitiek. Ik denk niet dat Ewald Engelen die observatie deelt. Engelen heeft in de hier gebundelde columns en essays in De Groene Amsterdammer uitgehaald naar identiteitspolitiek. Die leidt volgens hem tot onzalige aandacht voor immateriële kwesties rond migratie, multiculturalisme, integratie, hoofddoekjes en ‘genderneutrale rompertjes’. Deze kwesties leiden de aandacht af van sociaal-economische onderwerpen als de ongelijkheid, de arbeidsinkomenquote en de toenemende macht van…