Boekenstrijd

Zolang westerse troepen in landen als Irak en Afghanistan in hun kampen blijven zitten, zullen ze de strijd daar nooit winnen. Ze moeten zich onder de mensen mengen en niet meer de bestrijding van de vijand, maar de bescherming van de bevolking centraal stellen. Maar nog beter is het dat westerse landen uit deze landen wegblijven. Dat is de stelling van de Australische militair en counter-insurgencydeskundige David Kilcullen, die nauw betrokken was bij de recente nieuwe aanpak van de Amerikanen in Irak en ook op een aantal andere slagvelden rondkeek. Hij heeft in dit boek veel bijeengebracht over de wereldwijde strijd tegen het islamistisch extremisme, die op verschillende fronten heel eigen vormen kan aannnemen.

Is het vechten of opbouwen in Uruzgan? De Nederlandse militairen zijn nu een paar jaar actief in deze Afghaanse provincie. Het antwoord zou wel eens kunnen zijn dat het van beide een beetje is. NOS-verslaggever Peter ter Velde is verschillende keren in Uruzgan geweest. Op een gegeven moment was er zelfs sprake van dat hij een vaste correspondent in Afghanistan zou worden, maar daar is het (geloof ik) nooit echt van gekomen. Hoe dan ook heeft de verslaggeving van de NOS van het conflict in Afghanistan een duidelijke impact. Dat bleek eigenlijk nog het duidelijkst uit het filmpje dat Ter Velde en zijn cameraman Eric Feijten niet eens zelf hadden gemaakt, maar dat ze hadden gekregen van een Defensiecameraman. Er waren militairen van het Afghaanse regeringsleger op te zien die onder leiding van Nederlandse militairen de strijd aangingen met de Taliban. Het was een van de eerste keren dat er beelden waren van de gevechten in Uruzgan en er ging een schok door het land.

Is het vechten of opbouwen in Uruzgan? De Nederlandse militairen zijn nu een paar jaar actief in deze Afghaanse provincie. Het antwoord zou wel eens kunnen zijn dat het van beide een beetje is. NOS-verslaggever Peter ter Velde is verschillende keren in Uruzgan geweest. Op een gegeven moment was er zelfs sprake van dat hij een vaste correspondent in Afghanistan zou worden, maar daar is het (geloof ik) nooit echt van gekomen. Hoe dan ook heeft de verslaggeving van de NOS van het conflict in Afghanistan een duidelijke impact. Dat bleek eigenlijk nog het duidelijkst uit het filmpje dat Ter Velde en zijn cameraman Eric Feijten niet eens zelf hadden gemaakt, maar dat ze hadden gekregen van een Defensiecameraman. Er waren militairen van het Afghaanse regeringsleger op te zien die onder leiding van Nederlandse militairen de strijd aangingen met de Taliban. Het was een van de eerste keren dat er beelden waren van de gevechten in Uruzgan en er ging een schok door het land.  

'Ken uw vijand' is het eerste devies van de oorlogvoering. Maar over de Taliban, de tegenstander van Navo-troepen in Afghanistan, weten we eigenlijk vrij weinig. Het blijven nogal schimmige lieden met zwarte tulbanden, die soms via hun eigen websites overdreven statements de wereld inslingeren. De Taliban werden in 2001 snel verdreven, maar hun veerkracht en taaiheid zijn daarna onderschat. Toen de Taliban na een paar jaar weer actief werden, kondigden militairen en politici herhaaldelijk hun nederlaag aan. Maar al leden de Taliban grote verliezen, die nederlaag bleef uit.

Volgens de bekende militair historicus Martin van Creveld valt de geschiedenis van de oorlog in de twintigste eeuw in twee delen uiteen: voor en na 6 augustus 1945, toen de Amerikanen een atoombom op Hiroshima lieten vallen. In dit boek van Van Creveld is ook een breuk aan te treffen: tot hij bij die datum komt is de beschrijving van de ontwikkelingen vrij conventioneel,  om daarna als een echte guerillastrijder te verrassen met onverhoedse, boude en provocerende uitspraken. Misschien is dat om Van Creveld vooral wil verklaren waarom conventionele strijdkrachten zo vaak falen in hun strijd tegen minder georganiseerde en zwakkere strijders, of die nu partizanen, vrijheidsstrijders, opstandelingen of terroristen worden genoemd. Het zijn de best getrainde, uitgeruste en machtigste legers die dit overkomt: van Vietnam tot Tsjetjenië, van Nederlands-Indië tot Algerije, van de intifada tot de opstand in Irak.

Deze bundeling van artikelen van Arnon Grunberg, die eerder verschenen in NRC Handelsblad, wordt nu door Defensie verspreid. Zo is er een mooie wisselwerking ontstaan: Grunberg mocht mee naar Uruzgan, als embedded schrijver, en het resultaat is een relatiegeschenk. Zo neergezet verwacht je een propagandaverhaal. Dat is het niet geworden. Het is wel positief over de soldaten, maar  Grunberg is een goede observator, die andere dingen opschrijft dan de gemiddelde journalist die naar Uruzgan gaat. Bijvoorbeeld over de kaasschaaf, die een van de militairen meeneemt. Een handig voorwerp, want anders snijden de collega’s enorme hompen af. In Uruzgan komt hij overigens nooit aan. De reis strandt op KAF, Kandahar Airfield. De logistieke problemen zorgen ervoor dat hij niet verder komt tijdens zijn bezoek van een week. Dat is jammer, eigenlijk had de missie van Grunberg niet op deze manier ten einde mogen komen. Want Kamp Holland, het hoofdkwartier van de Nederlanders, heeft hij niet gezien. Het is vooral een verslag van lang wachten, zoals bekend een vast onderdeel van iedere oorlog. Op KAF maakt hij een raketaanval mee. Het vervult hem met vreugde. “Ze willen me doden, dus ik besta.” Op andere momenten is het net een grote camping, vooral…

fOorlog bestaat niet meer. En dat is geen goed nieuws. Want de ouderwetse, ‘industriële’ oorlogen uit het verleden hebben plaatsgemaakt voor schijnbaar eindeloze confrontaties en conflicten. De oorlog vindt niet meer op het slagveld plaats, maar tussen de mensen. Een militaire overwinning valt niet te behalen, hooguit kunnen soldaten de omstandigheden zo beïnvloeden dat op andere manieren de uitkomst te beïnvloeden is. Het westen is slecht voorbereid op deze ‘war amongst the people’, is de boodschap van Rupert Smith, voormalig hoog officier van het Britse leger. Kijk maar naar Irak, Afghanistan of iets langer geleden, de oorlogen in Vietnam en Algerije. Maar de organisaties en ook de ideeën bleven hangen in het tijdperk van de industriële oorlogen, die begon met de Napoleonitsche oorlogen en eindigde met de twee wereldoorlogen. Dat waren confrontaties waarin landen elkaar op leven en dood bevochten, met de volledige inzet van hun bevolkingen en economieën. Het dieptepunt daarvan waren de jodenvervolging en de massale bombardementen op Japanse en Duitse steden. Dit zijn de oorlogen waarin staten verschijnen en verdwijnen. Ze volgden een vast patroon: vrede-crisis-oorlog-oplossing. Er is een duidelijk onderscheid tussen ieder van de fases.