Boekenstrijd

Een intrigerend, maar soms onwaarschijnlijk relaas van een Marokkaanse Belg die jarenlang als informant werkt in fundamentalistische-terroristische kringen. De spionageactiviteiten beginnen als begin jaren negentig leden van de Algerijnse GIA in het huis van Nasiri in Brussel intrekken. In Frankrijk is hen de grond onder de voeten te heet geworden. Nasiri heeft veel broers, waaronder een die de Koran prevelend door het leven gaat. Zelf is hij zeker geen fundamentalist. Hij is eerder een vrijbuiter, die rokend en drinkend door het leven gaat. En hij houdt zich bezig met de hasjhandel.

De Hofstadgroep is sinds kort ook volgens de Europese Unie een terroristische organisatie. De leden mogen geen bankrekening hebben, waardoor ze vrijwel geen normaal bestaan kunnen leiden, wat wel het geval was. Ze gingen naar school, hadden een baan of een uitkering. Twee van hen namen zelfs hun intrek in een door de AIVD geprepareerd appartement. Het is een van de paradoxen van de Hofstadgroep, die amateurisme met terrorisme weet te combineren. Een andere opvallende kant van de groep is de prominente rol van vrouwen in een organisatie die een ideologie aanhangt die uitgaat van de ondergeschikte positie van de vrouw. Leden van de Hofstadgroep gingen zelfs in hongerstaking omdat vrouwen op hun afdeling in de gevangenis in Vught zaten.

Wat drijft de leden van de Hofstadgroep in hun terroristische strijd in Nederland? Dat is een vraag die steeds weer opdoemt, bijvoorbeeld in de processen tegen de leden van die groep die nog steeds gaande zijn. Maar dat onderwerp is niet alleen voor de rechters en officieren van justitie interessant, het heeft ook een zware politieke lading. Marius Wessels, medewerker van de VVD-fractie in de Tweede Kamer, heeft voor de Teldersstichting, het wetenschappelijk bureau van die partij, onderzoek gedaan naar ‘de radicaal-islamitische ideologie van de Hofstadgroep.’ Het is een beknopt werk van nog geen honderd pagina’s. Wessels vindt dat de opvattingen van de Hofstadgroep tot dusver niet serieus genoeg zijn genomen.

Het levensverhaal van Ayaan Hirsi Ali was in grote lijnen en soms tot in details al bekend, voor haar autobiografie verscheen. Er zijn weinig politici waarvan zoveel bekend is. De stamboom van Hirsi Ali, ooit  Hirsi Magan, werd tot in de Tweede Kamer besproken. Haar gedwongen huwelijk, haar vluchtverhaal, haar besnijdenis, waren onderdeel van een politieke legende. Bij haar was er al vrijwel geen scheiding tussen persoon en politiek en voor zover die nog bestond is die hier nog verder weggehaald. Zeker het eerste deel, over haar leven in Afrika, is van een soms pijnlijke openhartigheid.

In 1962 bedacht het Amerikaanse leger een plan om een aanleiding voor een oorlog met Cuba te fabriceren. Cuba zou zogenaamd een burgervliegtuig vol passagiers neerhalen. In werkelijkheid zou het gaan om een van afstand bestuurd vliegtuig, waar niemand in zat. De passagiers zouden eerder uitstappen.  Deze ‘wisseltruc’ zou de perfecte dekmantel zijn om een oorlog met Cuba te beginnen en Castro te verwijderen. President Kennedy zag echter niets in dit Northwoods project. Maar voor Griffin maakt dat geen bal uit. Hij ziet het Northwoods project als een ‘precedent’ en daarmee vormt het voor hem een belangrijke aanwijzing dat de Amerikaanse regering ook wel eens betrokken zou kunnen zijn bij de aanslagen van 11 september. Dat het plan toen niet doorging, maakt voor hem niet uit. Want terwijl president Grove Cleveland het plan verwierp om Hawaï te annexeren, vond zijn opvolger het een uitstekend idee. Waarna hij de open deur opentrapt dat verschillende presidenten verschillende beslissingen nemen, zelfs over dezelfde onderwerpen. Dat Kennedy het plan verwierp, zegt dus niet dat zijn opvolgers dat ook deden. Inderdaad, maar het bewijst ook niets. Dat er rond Cuba allerlei plannen werden bedacht, zelfs uitgevoerd, betekent niet dat plannen die daar in de verte…

Nederland stond niet in brand na de moord op Theo van Gogh. ‘ De meeste mensen hielden het hoofd koel,’ schrijft Ian Buruma relativerend. Juist de neiging van commentatoren, politici en ‘ wijsneuzen’ om op hoge toon te discussiëren zorgde voor een oververhitte sfeer, waarin incidenten enorm werden uitvergroot.

Is Al-Qaida modern en doet dat er wat toe? Is de Verlichting eigenlijk christelijk en maakt dat wat uit? Het zijn vragen die opkomen bij het lezen van dit merkwaardige boek van John Gray. De hele tijd denk je: er zit wel wat in, of is dit complete onzin? Hij haalt veel overhoop maar zet weinig op zijn plaats.

  Teleurstellend werkje over de dreiging van het terrorisme. Vol overtrokken statements, zoals dat dreigen met massavernietigingswapens als terroristisch wapen even erg als het daadwerkelijk gebruik. Dat ligt er toch nog aan hoe men daar op reageert, wat weer deels wordt bepaald hoe serieus die dreiging wordt genomen.

Zeer uitvoerige geschiedenis van de Rote Armee Fraktion, van het ontstaan na het mislukken van de studentenbeweging, tot de laatste verklaringen van de Raf in de jaren negentig, en zelfs iets daarna, toen mogelijke leden van de ‘derde generatie’bij een overval een miljoen mark buitmaakten. Dit boek staat vol aansprekende details, gebaseerd op rechtszaken, maar ook op gesprekken met betrokkenen. Het is zeer beeldend en verhalend, weinig analyse, wat het zeer leesbaar maakt. Het enige wat in feite ontbreekt is een gedegen beschrijving van de effecten van de RAF op de Duitse samenleving. Uit het verhaal wordt wel duidelijk dat de RAF in de loop van de jaren steeds meer de sympathie die het aanvankelijk nog had op het spel zette. De figuur van Baader was de eerste tijd tot 1977 bepalend. Spottend noemde een van de leden de RAF de Baader Befreiung Fraktion. Interessant: de banden met andere terroristische groeperingen, in het Midden Oosten en Europa. Het boek biedt ook veel inzicht in de werkwijze van de terroristen. Verontrustend daarbij voor de terrorismebestrijders is dat een groot deel van de ‘derde generatie’ dermate professioneel was dat ze nooit is gepakt. Het is niet eens duidelijk of alle leden bekend…