Hillbilly Blues – J. D. Vance
VS / juli 12, 2017

Na de overwinning van Donald Trump in de verkiezingen van 2016 werd één groep aangewezen als de belangrijkste kracht achter zijn winst: de vergeten witte arbeidersklasse. Door die groep aan te spreken, die traditioneel op de Democraten stemde, wist hij Hillary Clinton te verslaan. Wat zat daar achter? Dit boek zou dat kunnen verklaren. Dit zijn de memoires van iemand uit deze klasse die zich aan dat milieu heeft ontworsteld.  Zijn herinneringen zijn nietsontziend, eerlijk, hartverscheurend en uiterst fascinerend. Ze geven een inkijkje in een wereld waar vooral clichés over worden opgedist. Hier komen die ook voorbij, nog groter en feller dan een buitenstaander ze zou durven presenteren. Maar ze worden ook genuanceerd en soms ontkracht. J.D. Vance (1984) is een hillbilly. De hillbillies zijn een bergvolk, de bewoners van de Appalachen. Ze zijn sterk gehecht aan hun onafhankelijkheid, eigenzinnig, trots, impulsief, geneigd tot geweld en verslaving, vaak arm en niet erg aangepast aan het moderne leven. Familiebanden zijn sterk en belangrijk. Ze staan ver van de mainstream Amerikaanse cultuur. Ze zijn pessimistisch,  wantrouwen de instituties en zijn vatbaar voor allerlei samenzweringstheorieën. Chaos Dat geldt ook voor Vance, die voor een belangrijk deel door zijn grootmoeder – Mamaw –  werd…

The retreat of western liberalism – Edward Luce
Politiek / juli 9, 2017

De westerse liberale democratie is veel dichter bij zijn ondergang dan we willen geloven. En de grootste bedreiging komt van binnenuit. Dat is de belangrijkste boodschap van Financal Times-journalist Edward Luce in dit essay. Toen in 1989 de Muur viel, reisde Edward Luce als student razendsnel uit Oxford naar Berlijn om er bij te zijn. Hij nam een brokje van de aflopende geschiedenis mee. De westerse, liberale democratie had gewonnen en iedereen zou dat nu inzien. Iets meer dan een kwart eeuw later staan de zaken er heel anders voor. Het aantal democratieën neemt af, niet toe. Autoritaire heersers zitten stevig in het zadel. Het economische zwaartepunt verschuift naar het oosten en China is steeds assertiever. Gevaarlijke populisten als Donald Trump komen aan de macht. De crisis van het westen is in zijn ogen een combinatie van economie en psychologie: de middenklasse profiteert niet meer genoeg en raakt daardoor gedesillusioneerd. Populistische leiders wijzen op de democratische tekorten van de liberale democratie en winnen daarmee stemmen. De elites, die jaarlijks bijeenkomen op het World Economic Forum in Davos, zijn niet in staat tot een adequaat weerwoord. Dat geldt ook voor links. Dat heeft het opkomen voor de belangen van (witte) arbeiders…

The populist explosion – John B. Judis
Politiek / februari 16, 2017

Hoe kan het dat Donald Trump won? Hoe kan het dat de Britten voor Brexit kozen? Wat verklaart de ‘populistische explosie’, zoals de titel van het boek van de Amerikaanse journalist John Judis luidt. Zijn redenering komt in het kort op het volgende neer: Populisten verzetten zich tegen de gevestigde orde, die orde is neoliberaal, dus populisten verzetten zich tegen het neoliberalisme. En uiteindelijk zal die neoliberale ordening verdwijnen. Die redenering is echter te simpel. Volgens Judis is er geen definitie te geven van populisme, hooguit zijn enkele kenmerken te geven. Uiteraard is er de tegenstelling tussen volk en elite, waarbij niet vaststaat wie bij het volk hoort en wie de elite uitmaakt. Een ander kenmerk van populisten zijn hun onrealistische, zeg maar symbolische eisen. Zoals Syriza in Griekenland een einde aan de bezuinigingen eisen. En Trump die een muur wilde bouwen langs de grens met Mexico en dat land er voor wil laten betalen. Dat is een aardig punt, maar of de eisen inderdaad onmogelijk zijn hangt uiteraard af van de macht die ze verwerven. Trump kan meer bereiken dan Syriza. Volgens Judis is de opkomst van populisten het gevolg van een kloof tussen de wensen van mensen en…

Complotdenkers – Maarten Reijnders
Politiek / januari 29, 2017

In oktober 2016 hield toenmalig Republikeins presidentskandidaat Donald Trump een speech, toen hij onder vuur lag vanwege de grab-them-by-the-pussy video. Of er een verband is, blijft duister, maar dit was een van zijn meest onheilspellende toespraken. Amerika was in de greep van een boosaardig establishment dat er op uit was het land uit te persen, zo vertelde hij het publiek. Hier werd een complot ontmaskerd. Trump staat uiteraard bekend als iemand die gelooft in complotten en onwaarheden, zoals hij jarenlang beweerde dat Barack Obama niet in de VS geboren was. Hij omarmde Alex Jones van Infowars, een van de meest prominente verspreiders van complottheorieën in de VS. Een boek over complotdenkers komt dus op een goed moment. Journalist Maarten Reijnders dook in de wereld van birthers, truthers, antisemieten en fanatici. De nadruk ligt op Nederlandse zaken, maar Trump komt ook voorbij. Reijnders benadert de complotdenkers kritisch, maar is niet overdreven negatief. Eigenlijk zijn zij betrokken burgers, die doorgeschoten zijn in hun scepsis ten opzichte van autoriteiten. En complotdenken komt niet alleen voor bij een klein clubje fanatici. Ook opiniepeiler Maurice de Hond (die een andere dader aanwees in de Deventer Moordzaak) en misdaadjournalist Peter R. de Vries (die de officiële…

Wat is populisme? – Jan Werner Müller
Politiek , Theorie / januari 26, 2017

Over populisme bestaan veel misverstanden, ook al heeft het een stevige, soms bepalende stem in veel landen. Na de overwinning van Donald Trump is er nog meer behoefte aan uitleg en duiding van dit politieke fenomeen. Want populisme is niet, zoals Van Dale het omschrijft, de ‘neiging zich te richten naar de massa van de bevolking’, al kan dat er een onderdeel van zijn. Het is ook niet duidelijke communicatie tussen kiezer en gekozene, waardoor de politicus weet wat de bevolking bezighoudt en de bevolking zijn politicus herkent, zoals voormalig PvdA-raadslid Michiel Mulder schreef. Het is ook niet alleen maar een politieke cultuur of stijl. Politicoloog Müller verwerpt deze benaderingen om tot een strakkere definitie te komen, waar toch veel onder kan vallen. Het kenmerk van populisten is dat zij zeggen als enige ‘het volk’ te vertegenwoordigen. “Wij alleen vertegenwoordigen het volk,” is de cruciale claim van populisten. Het is anti-elitair en anti-pluralistisch. Dit gaat dus verder dan duidelijke taal gebruiken of kiezers naar de mond spreken. Dit is een aanspraak op de macht. Het gaat om de ‘gewone’ burgers tegenover parasitaire elites die op snode wijze ‘het volk’ machteloos houden. Anti-democratisch Ondanks of juist door dit beroep op ‘het…

Onbehagen en Beschaving – Mohsin Hamid

Beschavingen bestaan niet. Het zijn mythes waar handig gebruik van wordt gemaakt door politici. Dat is de stelling van de Pakistaanse schrijver Mohsin Hamid in zijn korte essay ‘Onbehagen en beschaving,’ dat ook de naam gaf aan een bundel van zijn schrijfwerk. Het stuk van Hamid, de auteur van het mooie boek De val van een fundamentalist, begint met een herinnering aan een wandeling langs de Amsterdamse grachten met enkele uit Pakistan geëmigreerde vrienden, kort nadat Geert Wilders had opgeroepen de Koran in de ban te doen. Met zijn stelling verzet Hamid zich tegen de analyse van de botsende beschavingen. Want tot welke beschaving hoort hij, die geboren werd in Pakistan, opgroeide in de VS, terugkeerde naar Pakistan, in de VS ging studeren en jaren in Londen woonde? Het thema dat mensen niet één omlijnde identiteit hebben, maar uit tal van identiteiten zijn samengsteld, keert regelmatig terug in de stukken van Hamid. Dat strijkt uiteraard tegen de haren van al diegenen die bepalende identiteiten als basis voor hun wereldbeeld en politiek willen gebruiken. ‘De islam’ biedt ook niet die alomvattende identiteit, iedere moslim moet er zijn eigen verhouding mee vinden, schrijft Hamid. Er zijn meer dan 1 miljard variaties van…

Nederland mijn vaderland, Zihni Özdil
Algemeen , Nederland , Politiek / maart 10, 2016

Nederland mijn vaderland is generaliserend, kort door de bocht, overdreven en eenzijdig. Maar ook scherp, relevant, actueel, en krachtig. Kortom, het voldoet aan de eisen voor een pamflet. De stelling van de Rotterdamse historicus Zihni Özdil is dat zijn naam ook Nederlands is en Nederland ook zijn vaderland. Hij trekt ten strijde tegen de expliciete, maar vooral de impliciete uitsluiting van ‘allochtonen’. Zoals de vraag van een hoogleraar op de Erasmus Universiteit, waar Özdil ook werkt: “Hebben jullie ook zulke toetsenborden?” Özdil hoorde niet bij ‘ons’, maar bij ‘de ander’ die misschien wel met vreemde toetsenborden werkt. En zo gaat het vaak in Nederland, zo vaak dat er sprake is van institutioneel racisme. Een racisme dat zo ingesleten is, dat het niet meer opvalt, zeker niet voor diegenen met ‘wit privilege’. Zo zijn criminelen en hangjongeren ‘Antillianen’ of ‘Marokkanen’ , maar succesvolle atleten (met dezelfde achtergrond) Nederlanders. Met voorbeeld na voorbeeld toont hij de uitsluitingsmechanismes aan. Een groot deel van de Nederlanders vindt dat er teveel ‘buitenlanders’ zijn en dat is al jaren zo. Discriminatie op de arbeidsmarkt, zelfde verhaal. Terecht wijst Özdil hierop.   Özdil legt, zoals het een historicus betaamt, een band met het verleden. Ook vroeger was…

Botsende beschavingen, Samuel Huntington
Algemeen , Politiek / februari 21, 2016

Het is een cliché geworden: de clash of civilizations. Het beeld van botsende beschavingen wordt van stal gehaald als immigranten met een moslim-achtergrond vrouwen aanranden, als Iran en Saoedi-Arabië de confrontatie aangaan, na terroristische aanslagen of als de islam weer eens wordt aangevallen. Het kan gebruikt worden voor iedere keer als (aanhangers of leden van) twee religies of culturen op een onaangename manier met elkaar in aanraking komen. Daarmee heeft de term van Samuel Huntington een betekenis gekregen die verder gaat dan hij had bedoeld. The Clash of civilizations and the remaking of world order, dat in 1996 verscheen, was in eerste instantie een poging om een nieuw raamwerk te bieden voor het begrijpen van de internationale politiek na de Koude Oorlog. Machtsblokken rond één ideologie zouden niet meer de belangrijkste spelers op het globale toneel zijn. De strijd zou voortaan gaan tussen beschavingen. De overzichtelijkheid van de twee blokken zou plaats maken voor een druk bezet podium. Huntington ontwaarde een stuk of acht beschavingen: de westerse, orthodoxe, islamitische, Latijns-Amerikaanse, Chinese, Japanse, hindoeïstische, boeddhistische, Japanse en misschien ook de Afrikaanse. Beschavingen zijn de grootste groep waar mensen een ‘wij-gevoel’ bij hebben, afgezien dan van de mensheid. Iemand kan Jordanees zijn,…

Thieves of State. Why corruption threatens global security, Sarah Chayes

Is corruptie het grootste politieke probleem van de mensheid? Daar valt best wat voor te zeggen. De landen met veel ellende (geweld, wanorde, gebrekkige gezondheidszorg, onderwijs etc.)  zijn vaak ook landen met een hoge graad van corruptie. Het faciliteert allerlei andere vormen van criminaliteit, zoals smokkel van mens, dier en illegaal goed. Het ontzegt mensen de mogelijkheden om hun bestaan te verbeteren, omdat met corrupte ambtenaren en politici er geen bestaanszekerheid is. Corruptie kan van de hoogste gezagsdrager, het staatshoofd of regeringsleider, naar de simpelste beambte om zich heen grijpen. Het kan terrorisme en andere vormen van extremisme aanwakkeren. De Amerikaanse Sarah Chayes trok haar conclusies over de verwoestende effecten van corruptie tijdens de eerste fase van haar verblijf in Afghanistan. Ze kwam aanvankelijk na de inval van de Amerikanen als verslaggever, maar vestigde zich als hulpverlener en ondernemer. Ze zette in Kandahar een fabriekje op,  maar merkte al snel dat zonder steekpenningen er op er amper zaken te doen waren. In haar eerste boek over Afghanistan heeft ze aangrijpend geschreven over haar ervaringen.  Dit boek is voor een deel een vervolg daarop. Ze zag hoe demoraliserend corruptie was voor haar Afghaanse werknemers. Zelfs zo ver gaat het dat deze leidt…

Tussen de wereld en mij – Ta-Nehisi Coates
Politiek , VS / januari 3, 2016

In de film The Hateful  Eight van Quentin Tarantino zegt de zwarte majoor Warren op een gegeven moment dat iedere zwarte een middel nodig heeft om blanken te ontwapenen. Anders redt hij het niet. Ik zal niet verklappen wat zijn vreedzame middel is om te overleven in die gewelddadige tijd vlak na de Amerikaanse Burgeroorlog, maar ik moest wel denken aan het pamflet van Ta-Nehisi Coates, Between the world and me, vertaald als  Tussen de wereld en mij. Ook hier gaat het om overleven in een vijandige wereld. ‘De mensen die geloven dat ze wit zijn’  staan tegenover de ‘black people’. Dit is een zeer lichamelijke ervaring. Op ieder moment heeft de Amerikaanse staat de beschikking over het zwarte lichaam, schrijft Coates.  Het vernietigen van het zwarte lichaam is geen uitzondering, maar behoort tot het erfgoed van de Verenigde Staten. Dat uitte zich in slavernij, in lynchen en nu in het politiegeweld tegen zwarte mensen. Maar het gaat verder dan dat. Er heerst een constante angst, een angst die zwarte kinderen van jongs af aan mee krijgen, die levensbepalend is. De angst zat in de muziek, in de houding van de stoere jongens op de straathoeken. Het was de angst…