Het internet is stuk – Marleen Stikker – Recensie

december 13, 2019

stikker

In 1994 was het de grote sensatie in Amsterdam: de Digitale Stad. Eindelijk kon het algemene publiek het internet op. Kunstenaars, ambtenaren, studenten, journalisten, ze stonden in de rij om er aan deel te nemen. Ik ook.

Marleen Stikker was een van de oprichters van de Digitale Stad en de eerste ‘burgemeester’. Ze bleef steeds betrokken bij digitale ontwikkelingen, maar koos niet voor ‘de rode Ferrari’, het grote geld. Ze werd directeur van Waag (eerder bekend onder andere namen), een instituut dat zich richt op de publieke rol van internet en andere technologiën.

Flame wars

Met De Digitale Stad (DDS) liep het niet goed af. Het werd verscheurd door flame wars, toneel van een strijd om de macht en overvleugeld door grote internetproviders. De weergave van de geschiedenis van DDS door Stikker is die van de betrokken insider. Heel veel afstand neemt ze niet.

Grappig is de anekdote dat ze op een bedje sliep in een ruimte met allemaal modems, om die te bewaken. Want er zat geen slot op de deur. De romantiek druipt er vanaf. “Je voelde de warmte. En als het ware het zuchten en kreunen van internet,” zei Stikker in een interview. Het duurde een paar weken (!) voor er een slot op de deur kwam.

Al snel stapte Stikker over naar Waag, een meer experimentele omgeving. In 1995 schreef ik voor het Parool het stuk ‘Stad in verval’, een digitale flard is alles wat er ik nog van kan vinden. Een kritischere benadering is ook te vinden in Melkweg van het internet van netwerksocioloog Manuel Castells (2000), die zeker niet onsympathiek tegenover DDS stond. Of in dit stuk over 25 jaar internet in Nederland.  Wel erkent Stikker dat de vorm van DDS, een stichting, niet in overeenstemming was met het democratische doel.

Van groen naar bruin

In het tweede deel van haar boek beschrijft Stikker hoe het internet van een greenfield in een brownfield veranderde, een niet zo fraaie omschrijving voor een niet zo mooie ontwikkeling. Internet wordt nu overheerst door techgiganten die data opslurpen en laten misbruiken voor politiek gewin, die werknemers, zelfs kinderen, onderbetaald hun te dure spullen laten maken, die onze steden willen overnemen en zo min mogelijk belasting betalen. Stikker houdt niet op bij internet, ze vaart ook uit tegen het overdreven geloof in kunstmatige intelligentie, en zelfs tegen de mogelijke stralingsgevaren van 5G. De soevereiniteit staat op het spel, de mens lijkt in de transhumanistische dromen van denkers als Ray Kurzweil een stadium dat overwonnen moet en zal worden door technologie.

Die beschrijving is scherp, misschien zelfs te scherp. Want het internet biedt uiteraard nog steeds heel veel positieve kanten. Van Wikipedia tot de mogelijkheden om tegen lage kosten met je nicht in Australië te skypen. En hacken kan nog steeds. Een recent en bijna aandoenlijk voorbeeld gaf Feroza Aziz, de jonge vrouw die videoplatform Tiktok gebruikte om de vervolging van de Oeigoeren in China aan de kaak te stellen.

Repareren

In het derde deel van het boek beschrijft Stikker wat er mogelijk om het internet te repareren. Zelf laat ze enige twijfel toe, want misschien is het wel grootspraak, dat repareren. Daarop volgt een groot aantal voorbeelden van methoden, technieken, programma’s en projecten waarmee wordt geprobeerd om internet weer een kracht voor het goede te laten zijn. Een vrij groot aantal daarvan is door Waag bedacht, waarmee het een catalogus lijkt van de activiteiten van haar organisatie, of die daar uit voortkomen, zoals de Fairphone. Ze wijst ook op andere initiatieven, van de alternatieven voor Google tot de Europese wetgeving. De omgang met digitale technologie is al kritischer dan in het verleden.

Stikker legt ook een verband met andere dwingende kwesties, met name klimaatverandering. Want internet is een van de grote energieslurpers geworden. (Al zal het lastig zijn dat effect precies te berekenen.)

Technologie is niet neutraal, brengt een bepaald mens- en wereldbeeld met zich, schrijft Stikker. “We gaan ervan uit dat de wereld ons ter beschikking staat.” Maar dat is maar de vraag nu de grenzen van wat de planeet aankan, bereikt of zelfs overschreden worden. Die boodschap is zeker urgent en dat is wat mij betreft de kern van dit boek dan al die programma’s, projecten en initiatieven die ze opsomt.

Aan het eind van haar opsomming is ze zelf wat optimistischer geworden. “Er is een nieuw, fris briesje opgestoken.”

Betrokken

Dit boek onderscheidt zich van andere tech-kritische boeken omdat de schrijver zelf betrokken was en is bij de ontwikkeling van internet-toepassingen. Dat geeft haar een unieke positie. Die betrokkenheid gaat wel wat ten koste van een zelfkritische blik: hoeveel impact hebben die mooie initiatieven rond eerlijke smartphones en open standaard software nu helemaal? Wat zijn de grootste drempels? Hoe breek je uit de cirkel van welwillende sympathisanten die misschien genoegen nemen met iets minder gebruiksgemak? De weg van de Europese wetgeving lijkt dan toch de meest kansrijke. Van de stad naar Europa. Echt anarchistisch is dat niet.

(Visited 491 times, 1 visits today)
Samenvatting
Review Date
Boektitel
Marleen Stikker, Het internet is stuk maar we kunnen het repareren. De Geus
Waardering
31star1star1stargraygray

Geen reacties

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.