12 regels voor het leven – Jordan Peterson

juni 14, 2018

Jordan Peterson is een fenomeen. Hij trekt volle zalen en miljoenen Youtube-kijkers met zijn levenslessen. Hij wordt geprezen als ‘de invloedrijkste intellectueel van de westerse wereld’ en verguisd vanwege zijn associatie met alt-right en foute ideeën, met name over mannen en vrouwen.
Gedreven door de hype ging ik zijn boek 12 regels voor het leven lezen. Dat leidde tot irritatie, verveling, af en toe een inzicht en vooral verbazing.

12 Regels is een zelfhulpboek met pretentie. Het boek is daadwerkelijk gecomponeerd rond 12 leefregels, die vaak wat cryptisch geformuleerd zijn zoals ‘Aai een kat wanneer je er eentje tegenkomt’. Andere regels zijn rechttoe-rechtaan: ‘Wees precies in wat je zegt’. De vraag is of Peterson zich aan die regel heeft gehouden.

Orde versus chaos

Peterson gaat uit van een kerntegenstelling tussen orde en chaos. Orde is mannelijk, chaos is vrouwelijk. Ze kunnen niet met elkaar maar ze kunnen ook niet zonder elkaar. Hoewel het nergens expliciet staat is dit boek dan ook vooral op mannen gericht. Een belangrijk thema is hoe mannen met vrouwen moeten omgaan.
Peterson wijst op het belang van geloofssystemen en traditie, die maken het leven voorspelbaar. Maar in het Westen nemen mensen afstand van de traditie en daardoor vallen ze ten prooi aan ‘vertwijfeling en zinloosheid.’
Deze opstelling lijkt de conservatieve insteek van Peterson duidelijk te maken. Maar een pagina’s verder trekt er een mist op en produceert hij vooral vage teksten: Iedereen moet zijn schouders onder de last van het ‘Zijn’ zetten en de heldhaftige weg kiezen. ‘Als we allemaal correct leven, zullen we gezamenlijk floreren.’ Uiteraard, maar wie bepaalt wat correct leven is?

Lijden

Peterson doet een poging te bepalen hoe het leven in elkaar steekt en hoe mensen zich moeten gedragen. Het leven is lijden en een strijd om de macht. Het eerste hoofdstuk ‘Sta rechtop, met je schouders naar achteren’ gaat over kreeften, dieren die in een duidelijke hiërarchie leven. Het is alles of niets. En de dominante man krijgt de meisjes. Vrouwen kiezen hun seksuele partner. En mannen moeten dus om die seksuele gunst strijden.
Het boek vervolgt met hoofdstukken over de noodzaak van opvoeding, het principe van ‘verbeter de wereld, begin bij jezelf’, het belang van het nemen van risico voor jongens. Hij levert kritiek op de echtscheidingswetgeving, en in het verlengde daarvan de nadruk op het individu. De wijsheid van het verleden werd in de jaren zestig ten grabbel gegooid. En dat is heel gevaarlijk. ‘Onbewust schaatsen wij op flinterdun ijs met daaronder diepe, koude wateren waarin zich onvoorstelbare monsters schuilhouden.’ Dit soort semi-poëtische bangmakerij past heel goed in een conservatief wereldbeeld.

Solzjenitsyn

Psycholoog Jordan Peterson gebruikt in zijn boek veel verschillende bronnen. Hij grasduint in allerlei wetenschappelijke publicaties, van biologie tot psychologie. Maar het belangrijkst zijn zijn persoonlijke ervaringen, de Bijbel, Nietzsche en Solzjenitsyn, schrijver van de Goelag Archipel.  Die weigerde volgens Peterson het lot de schuld te geven en onderzocht zijn eigen rol in het totalitaire systeem. Uit de Bijbel haalt hij levenslessen. ZIjn interpretaties daarvan zijn best interessant. Hij legt bijvoorbeeld de betekenis van het offer uit. Dat is in feite een investering in de toekomst. Uit het christendom haalt hij ook de les dat mensen moeten afzien van het onmiddellijk bevredigen van hun verlangens.
Ondanks al zijn lovende woorden voor het christendom is Peterson geen christen. Het geloof in het dogma is niet meer haalbaar, schrijft hij. Dat heeft hij uiteraard van Nietzsche. De dood van God leidde tot het communisme en fascisme, schrijft hij. Er lijkt dus een keuze tussen het totalitaire systeem of de onvrijheid van het christendom. Maar leidde de dood van God niet ook tot liberalisme?

Peterson gelooft echter niet in de uitgangspunt van het liberalisme, dat mensen voor zichzelf kunnen denken en hun eigen waarden kunnen bepalen. We hebben traditie nodig, maar die traditie is dodelijk gewond. Dat is de paradoxale situatie waarvoor hij een uitweg zoekt. Dat vindt hij toch via het individu. Het kwaad zit in de mens. En omdat het in de mens zit, weet die ook wat ook wat goed is, namelijk het tegenovergestelde van het kwaad. De mens in eerste instantie zelf schuldig en mag hij niet de buitenwereld verantwoordelijk houden. Want je ‘hebt gezondigd’. 

De hel

Ik kan nog meer uitspraken van Peterson weergeven, die verbazing kunnen oproepen. Bijvoorbeeld dat vrouwen aan door vrouwen gedomineerde universitaire opleidingen er amper meer in slagen om zelfs een kortdurende relatie aan te gaan. Dat de hel echt bestaat. Dat er postmoderne marxisten in de ‘ivoren torens van het Westen’ zitten. Dat mannen flink moeten zijn en dat het verschrikkelijk is voor een jongen om van een meisje te verliezen. Maar de boodschap is wel duidelijk. Het leven is een strijd en iedereen (alle mannen) moeten vechten om aan de top te komen en te blijven.
Die boodschap had nog duidelijker kunnen zijn als Peterson niet zoveel woorden had gebruikt. Vooral het gebruik van Grote Woorden als Bestaan en Zijn met overbodige Hoofdletters is storend. Ik vond het geen pretje om te lezen en had vaak het idee dat de uitwijdingen vooral afleidingen en omwegen waren. Waarom moeten we zoveel van zijn persoonlijke leven te weten komen? Maar dat is misschien een kwestie van smaak. Ernstiger is het nogal willekeurige en vaak tamelijk oppervlakkige gebruik van filosofie en geschiedenis. Ik was er niet van onder de indruk.

Verwarrende tijd

Wie door die woordenbrij heen roeit, krijgt inzicht in een denkwereld van mensen die op zoek zijn naar houvast in een voor hen verwarrende en zelfs bedreigende tijd. Dat houvast wordt gezocht in een neo-traditioneel rollenpatroon, waarin de orde, de man weer kan heersen en iedereen zijn en vooral haar plaats kent. Als zelfhulpboek is het erg op het individu gericht en daarmee vermijdt Peterson het gemeenschapsdenken dat vaak bij conservatieve opvattingen past. Of mensen met deze nadruk op het lijden,  de hel en de meedogenloze competitie van de mannen, geholpen zijn is maar zeer de vraag. Ik raad het boek niet aan, tenzij het is om de hype te bestuderen. 

(Visited 5.379 times, 5 visits today)
Samenvatting
Review Date
Boektitel
12 regels voor het leven. Een remedie tegen de chaos - Jordan B. Peterson - Prometheus
Waardering
21star1stargraygraygray

6 reacties

  • Albert september 17, 2018op12:02 pm

    Het kan geen kwaad om de video’s van Peterson op YouTube eens aandachtig te bekijken. Het zijn er nogal wat, dus neem vooral je tijd. Mij heeft dat meer dan enkele inzichten gebracht. Peterson is een gepassioneerd verteller en hij drukt zijn publiek bij momenten op erg confronterende wijze op onuitgesproken misvattingen. Vooral zijn uitspraken over de beulen in de concentratiekampen zijn niet mis… “Denk je echt dat jij je in de plaats van een nazi-kampbewaker menslievender zou gedragen?” En zo zijn er nog enkele andere onverwachte gezichtspunten die als belanrijkste verdienste hebben dat zij tot nadenken stemmen. Nergens vond ik Peterson arrogant of pedant, wel geeft hij blijkt van vastberadenheid. Dat mag, hij staat achter zijn mening, want hij heeft nagedacht.

  • W.Weener oktober 13, 2018op3:32 pm

    Het commentaar blinkt niet uit van deskundigheid. Een belangrijk denker als Jung bv. wordt vergeten. Wij hebben het hier wel over een klinisch psycholoog van naam waarvan de mening moet worden onderzocht.
    Maar misschien moeten wij de commentator eens uitnodigen iets beters te schrijven. Er is een markt…..voor.

  • D. Debreeck december 6, 2018op2:37 pm

    Gelukkig is Jordan Peterson iets intelligenter dan de recensent.

  • Clandes maart 4, 2019op7:18 pm

    Erg oppervlakkige recensie van een uitzonderlijk diepgaand boek. Het gaat om een Professor die aan Harvard heeft onderwezen en voor de VN heeft gewerkt en het tot op vandaag als zijn plicht beschouwt om op de hoogte te blijven van alle grote studies in zijn vak en de daarbij aansluitende richtingen. Het gaat om een persoon die al 50 jaar lang studeert en diep nadenkt over wat hij leert. Je kan tegen de inmenging van persoonlijke details zijn, net als je tegen de orginaliteit van zijn persoonlijkheid kan zijn, maar hem van oppervlakkigheid beschuldigen, komt neer op het bekennen van eigen onwetendheid.

  • J.G. Waldorp augustus 9, 2020op4:56 pm

    Vreemd genoeg is het een ‘argeloos’ boek. Hoewel Peterson vergelijkingen maakt van Nietzsche tot de Bijbel (waar ik, eerlijk gezegd, minder goed in thuis ben) vergelijkt Jordan Peterson in zijn boek de menselijke hiërarchie met die van een kreeft. Want, zo stelt Peterson, kreeften en mensen delen een gezamenlijke evolutionaire geschiedenis van meer dan 300 miljoen jaar. Deze vergelijking is volledig uit zijn context gehaald. Wat Peterson vergeet te vertellen is dat wij een evolutionaire geschiedenis delen met vele miljoenen andere soorten die overigens zo’n 550 miljoen jaar teruggaat. Heeft Peterson wel eens naar het samenwerkingsmodel van (de pseudo kwal) het Portugese Oorlogsschip gekeken? Een briljante samenwerkingsvorm van vele onafhankelijke soorten! Peterson is wel een kundig debater die zijn opponenten intimiderend te lijf gaat – en hij heeft zijn (eigen) huiswerk gedaan. Gelukkig kom ik als evolutiepsycholoog tot andere conclusies dan zijn toch enigermate conservatieve, dystopische en vrouwonvriendelijke resultaat. Laat hij vooral onderweg katten blijven aaien – als solitaire soort kunnen ze hem nog menige verrassing bezorgen! Bovendien is de mens volgens E.O. Wilson (1975), behalve de bijen, de mieren en de termieten, de meest coöperatieve soort op aarde. Trouwens: intra coöperatie komt veel vaker voor dan hiërarchie in de meeste soorten.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.