Jouw baan gaat verdwijnen – Andrew Yang
Economie , Toekomst , VS / december 14, 2020

Wie de eerste paar honderd pagina’s van het boek van Andrew Yang leest kan wat somber gestemd raken. We staan aan ‘de rand van een dystopie’, zo waarschuwt hij. Automatisering, ongelijkheid, de ongebreidelde vrije markt en het massale vuurwapenbezit in de Verenigde Staten kunnen een giftige mix vormen waar een burgeroorlog uit voortkomt. Yang, een techondernemer en voormalig presidentskandidaat voor de Democraten, is ervan overtuigd dat automatisering de komende decennia tot het verdwijnen van vele banen gaat verdwijnen. Een van de belangrijkste drijvers van die ontslaggolf zijn zelfrijdende auto’s en vrachtwagens. Vanaf 2020 begint de massale overstap daarnaar, schreef Yang in 2018. Dat was toch iets te voorbarig. De opmars van de zelfrijdende auto lijkt eerder te vertragen. Onmenselijke samenleving Eigenlijk is het een goed moment om te zien of Yang gelijk krijgt. Hij verwacht dat een recessie tot massaontslag zal leiden,  machines gaan mensen dan vervangen. Voor de coronarecessie waren de werkloosheidcijfers laag; komen ze ooit weer op dat niveau terug? Hoe dan ook verwacht Yang de komende tien jaar een snelle opmars van robots en kunstmatige intelligentie. Want robots zijn makkelijker te hanteren dan mensen. Voor heel veel werk hebben robots heel veel voordelen. Miljoenen fabrieksbanen zijn al…

If Then. How one Data Company invented the Future – Jill Lepore
Geschiedenis , Na 1945 , VS / november 28, 2020

Historici willen nog wel eens beweren dat er niets nieuws onder de zon is. Voor bijna alles wat er gebeurt, kunnen ze een vervlogen episode noemen die er een beetje op leek. Dat kan pedant overkomen. Jill Lepore schrijft in If Then dat de Amerikaanse verkiezingen van 2016 niet de eerste waren die met behulp van computers gemanipuleerd werden. En dat de ambities van Google, Facebook en andere dataslurpers hun oorsprong in de jaren zestig hebben. Niets nieuws dus. Maar ze vertelt dat verhaal op zo’n aanstekelijke, inzichtelijke en beeldende manier dat haar boek verre van pedant is. If Then gaat over het bedrijf Simulmatics, een samenvoeging van simulation en automation. De belofte van Simulmatics, opgericht in 1959, was om menselijk gedrag te voorspellen met computertechnologie. Die techniek gebruikte het voor commerciële en politieke campagnes, zelfs voor het voorspellen van rellen en opstanden. Het bedrijf werkte onder meer voor John F. Kennedy, The New York Times en het Pentagon. Burgerrechten Lepore, schrijver van het veelgeprezen Deze waarheden over de geschiedenis van de VS, begint dit boek met de opvoering van de cast: de mannen achter Simulmatics. Een van de oprichters was de stevige drinker Ed Greenfield die contacten verzamelde ‘zoals andere mensen postzegels’. Hij riep de hulp in…

Een beloofd land – Barack Obama
Politiek , VS / november 17, 2020

Op 17 november 2020 5.00 uur, Nederlandse tijd, verscheen het eerste deel van de memoires van president Barack Obama. Voor Athenaeum Boekhandel schreef ik deze bespreking. In Een beloofd land (A Promised Land), het eerste deel van zijn presidentiële memoires dist Barack Obama sappige verhalen op, brengt hij zijn dilemma’s naar voren en toont hij zijn trots en zijn zwakke kanten. Het nu verschenen eerste deel van 864 pagina’s eindigt met de dood van Osama bin Laden in 2011. Bracht Obama de verandering die hij beloofde? Waarom moet jij zo nodig president worden, vroeg Michelle aan haar echtgenoot Barack Obama. Ze had nogal twijfels over deze stap, leek er zelfs een veto over te willen uitspreken. In december 2006 stelde ze de vraag indringend tijdens een vergadering met medewerkers van Barack. Denk je eens in wat er gebeurt als ik als president ingehuldigd word, zei Obama. (….) Het boek eindigt met een hoofdstuk over twee tegenspelers: Osama bin Laden en Donald Trump. De New Yorkse vastgoedmagnaat had aanvankelijk sporadisch contact met Obama. Van zijn aanbod een ‘prachtige balzaal’ op het terrein van het Witte Huis te bouwen, werd geen gebruik gemaakt. Later begon Trump te beweren dat Obama niet in de VS…

Heeft China al gewonnen? – Kishore Mahbubani
Azië , Politiek , VS / oktober 30, 2020

Wie president Trump over China hoort spreken, kan in zijn intonatie soms een nauw verholen agressie horen. Zeker als hij het heeft over het ‘virus from China’ (uitgesproken als ‘Tsjynáá’), het coronavirus. China heeft de wereld daarmee opgezadeld, zo heeft hij vaak gezegd. Zo werd de pandemie een nieuw onderwerp in de rivaliteit tussen China en de VS. En die nog niet afgesloten episode past dus prima in het betoog van Kishore Mahbubani. De ervaringen van het eerste half jaar van de coronacrisis bevestigen belangrijkste stellingen van Mahbubani, althans dat schrijft hij zelf in het nawoord voor de Nederlandse editie van zijn boek Heeft China al gewonnen?. De VS handelden incompetent, zonder na te denken. China, en andere Oost-Aziatische landen, handelden competent en pragmatisch. Er zal nog zeker twintig jaar politieke strijd tussen de VS en China zijn, voorspelt Mahbubani, een van de bekendste Azië-eist-zijn-plaats-op-denkers. Die strijd gaat over de vraag welk land het belangrijkst en invloedrijkst zal zijn. Maar in tegenstelling tot de Koude Oorlog heeft de VS in deze nieuwe confrontatie geen strategie voor de benadering van zijn belangrijkste rivaal. De VS doet eigenlijk maar wat, zonder goed na te denken. Mahbubani zet in het begin van zijn…

Falend licht – Ivan Krastev en Stephen Holmes (recensie)
Europa , Politiek , Rusland , VS / november 30, 2019

  Dertig jaar geleden kwam de Koude Oorlog ten einde, met een klinkende en geweldloze overwinning van het Westen. De Berlijnse Muur werd neergehaald en vanaf toen was nog maar  één weg naar een succesvolle samenleving, die van het Westen, de liberale, kapitalistische democratie. Zo leek het in 1989. De zaken staan er nu heel anders voor. Populistische leiders in landen als Hongarije en Polen verwerpen essentiële elementen van de democratische rechtsstaat, zoals vrije pers en onafhankelijke rechtspraak. Vladimir Poetin gaat in Rusland heel wat stappen verder. Hij mengt zich in verkiezingen van andere landen, , intervenieert her en der en komt ermee weg. Ondertussen willen de VS geen voorbeeld voor de wereld meer zijn en komt China op als mogelijke rivaal op wereldschaal. De vele vormen van imitatie In hun boek Falend licht verklaren de Amerikaanse jurist en politicoloog Stephen Holmes en de Bulgaarse politiek denker Ivan Krastev deze ontwikkelingen aan de hand van het begrip imitatie. Dat is een breed begrip dat zich kan uitstrekken van het ‘leren van’ ( dat is ook een vorm van nadoen) tot parodie (spottend nadoen). En dat blijkt een vruchtbare invalshoek. Het idee was immers dat de Oost-Europese landen en Rusland alleen…

Hydropolitiek. Samenwerking en conflict op zeven zeeën – Haroon Sheikh (recensie)
Algemeen , Azië , Europa , Midden-Oosten , Politiek , VS / november 5, 2019

Het begrip geopolitiek is tamelijk ingeburgerd, maar hydropolitiek is dat (nog) niet. Filosoof/politicoloog Haroon Sheikh onderzoekt in dit boek deze politiek van de grote wateren, van de Noordzee tot de Oost-Chinese Zee. Hij beschrijft de geschiedenis en de actuele ontwikkelingen van een duizelingwekkend aantal landen, staten, culturen en steden, van de Noormannen tot de Khmer, van de VS tot Dubai. Water heeft een belangrijke rol gespeeld in de beschavingen en in de wereldpolitiek. Daartegenover staat het geopolitieke idee dat echte macht op het land te vinden en te verwerven is. Zeker op de grote Euraziatische vlakte. Daar ging Sheikhs eerdere boek De opkomst van het oosten over. Nu wendt hij de steven naar de open zeeën. Kanon aan boord Verreweg de meeste landen grenzen aan de zee. Maar een echte zeemacht onderscheidt zich van een landmacht door een eigen visie op de wereld en de samenleving. De zeemacht is egalitair, ondernemend, heeft een financiëel-wiskundige blik en innovatief. Het water “stimuleert vrijheid en individualisme” en symboliseert zelfs de moderniteit, aldus Sheikh. De landmacht is meer gericht op hiërarchie en orde en is behoudend. Zo is dit onderscheid niet alleen een beschrijving, er lijkt ook een lichte voorkeur uit te spreken. Maar…

3 lessen over democratie – Levitsky en Ziblatt
Politiek , VS / februari 21, 2019

Het einde van een democratie komt tegenwoordig meestal niet meer door een staatsgreep, met militairen en tanks op de straat. De democratie wordt om zeep geholpen door democratisch gekozen leiders, die stap voor stap hun regering ombouwen naar een autocratie. Kijk maar naar Hongarije, Turkije, Venezuela. Dat kan ook gebeuren in de Verenigde Staten onder Donald Trump, zo stellen Steven Levitsky en Daniel Ziblatt in How Democracies die. Maar de zaak is nog niet verloren. Schema Dit is een van de vele boeken over de bedreigde democratie die de laatste tijd zijn verschenen. De schrijvers van dit boek gebruiken vooral veel voorbeelden uit de geschiedenis van Duitsland, Italië, Venezuela, Peru en andere landen om hun verhaal te ondersteunen. Ze hanteren daarnaast een overzichtelijk, maar misschien wat beperkt schema om te kunnen duiden wat een autoritair regime is. Dan gaat het om het niet respecteren van democratische normen, het ontkennen van de legitimiteit van politieke tegenstanders, het aanmoedigen of gebruiken van geweld en de bereidheid om rechten en vrijheden van tegenstanders in te perken. Niet verrassend is dat de auteurs vinden dat Trump aan alle voorwaarden wel min of meer heeft voldaan. Iets verrassender is dat ze concluderen dat Trump in…

Ons soort Amerika – Anton Stolwijk
Journalistiek , VS / januari 12, 2019

De Verenigde Staten van Amerika, die halfbroer van Europa met zijn vreemde gewoonten en nog vreemdere inwoners, blijven fascineren. Een jaar in Amerika levert voor een beetje schrijver al snel voldoende materiaal op voor een boek. Schrijver Anton Stolwijk ging met zijn vrouw mee; zij ging werken als wetenschapper aan Harvard terwijl hij op de kinderen paste en met de kinderwagen rondliep. Stolwijk en gezin woonden in Cambridge, Massachusetts, in het welvarende en liberale oosten van het land. Tegen Trump en voor vluchtelingen, zo laten de bordjes in de tuinen van de vaak kapitale huizen weten. Daarvoor staan de elektrische auto’s geparkeerd en liggen de pakjes van Amazon op straat. De overwerkte bezorgers hebben geen tijd om aan te bellen. Hier woont de ‘aspirational class’: ‘mensen die status ontlenen aan het feit dat ze intelligent, hoogopgeleid en weldenkend zijn’, zo citeert Stolwijk een sociologische studie. Daar horen dure koffies, tweedehandskleding, moderne hightech en een abonnement op de New Yorker bij. Ze zijn betrokken bij het milieu, maar willen hun vliegvakanties niet opgeven. Startup Stolwijk houdt zich bij voorkeur wat afzijdig. Als hij in Boston in een demonstratie tegen Trump verzeild raakt, vlucht hij de bioscoop in. De hyperactieve huisbaas Mario…

Angst. Trump in het Witte Huis- Bob Woodward
VS / september 18, 2018

De Amerikaanse veteraan-journalist Bob Woodward geeft in zijn nieuwe boek Fear een ongekend gedetailleerde beschrijving van het chaotische Witte Huis van Donald Trump. We volgen Trump tot in de slaapkamer. Verontrustend, maar ook heerlijk materiaal voor de politieke junkies.

Amerikanen lopen niet – Arjen van Veelen
VS / augustus 21, 2018

Toen ik een aantal jaren geleden in de Verenigde Staten was, was ik van plan ergens heen te lopen. Volgens mijn inschatting kon mijn doel niet heel ver zijn. Maar toen ik een half uur had gelopen langs een redelijk drukke weg, vielen twee dingen op. Mijn beoogde doelwit kwam, af te meten aan de huisnummers, niet echt dichterbij. En ik kwam geen enkele andere voetganger tegen. Update: Amerikanen lopen niet van Arjen van Veelen is genomineerd Brusseprijs voor het beste journalistieke boek van 2018 Zoals bekend lopen Amerikanen niet. Ze doen alles met de auto. Hun steden zijn niet op voetgangers ingericht, alles is ver uit elkaar. Lopen is voor losers, die geen auto kunnen betalen of – in mijn geval – voor vreemdelingen uit Europa. Automobilisme Het fenomeen dat Amerikanen voor de kleinste afstand de auto nemen, is een van de clichés die Europeanen en zeker Nederlanders opvallen. Maar voor Arjen van Veelen is deze observatie bijzonder genoeg om het tot titel van zijn boek over Amerika te brengen. En het automobilisme is niet het enige (linkse) cliché dat in het boek van Van Veelen wordt bevestigd, benadrukt en herbevestigd. Voor ik het boek las, had ik vast…