Een nieuw sociaal contract – Pieter Omtzigt.
Nederland , Politiek / mei 11, 2021

Pieter Omtzigt, Kamerlid voor het CDA, studeerde economie in Exeter en promoveerde op econometrisch modellen in Italië en Denemarken. In 2002 solliciteerde hij bij het CDA. Omtzigt pakte onder andere corruptie in de Raad van Europa aan. Europa en de Europese Unie zijn belangrijke thema’s in dit boek. Hij behandelt concrete voorbeelden hoe landen omgaan met het vetorecht in de Unie en wat voor effect dat heeft op de democratie. Omtzigt spreekt zijn zorgen uit over de staat van het democratisch bestuur. Hij stelt: ‘Niet alleen loopt het aantal landen in de wereld met een min of meer democratisch bestuur terug, en ook is er sprake van een agressieve concurrentie van staten met een autoritaire staatsvorm – Rusland en China voorop.’ Omtzigt haalt de verzetsrede van hoogleraar rechtsgeleerdheid Rudolph Cleveringa (1894-1980) aan. Joodse collega’s van Cleveringa werden in 1940 uit hun ambt ontheven door de bezetter. Anderen werd gevraagd om dat werk over te nemen. Cleveringa heeft dat geweigerd met zijn beroemd geworden verzetsrede over de onrechtmatigheid en onrechtvaardigheid van het ontslag van zijn collega. Na de oorlog heeft Cleveringa een rol gespeeld bij de inrichting van de samenwerking in Europa om vrede, de rechtstaat en democratie op het continent…

Lodewijk. De val van een politiek talent – Wilfred Scholten
Nederland , Politiek / maart 12, 2021

Een paar jaar lang volgde ik Lodewijk Asscher van nabij. Hij was wethouder in Amsterdam, ik politiek verslaggever voor Het Parool in de Stopera. Asscher had in Amsterdam, zeker in het kringetje van bestuurders, politici en wat daaromheen loopt, groot aanzien. Hij was niet zomaar een politiek talent, maar het grote politieke talent. Partijleider, premier, het zou zomaar voor hem in het verschiet kunnen liggen. Hij was intelligent, behendig, snel met woorden, initiatiefrijk en niet bang. Hij had ook zwakke kanten. Op een gegeven moment viel op dat Asscher projecten die hij met veel poeha was begonnen geruisloos liet vallen als ze niet liepen zoals hij wenste. En hij was een uitgesproken moralist, die bijvoorbeeld iedere tegenstand tegen zijn Wallenplannen afschilderde als verdediging van de mensenhandel. Dan was hij iets te veel overtuigd van het eigen gelijk of gemotiveerd door de wens om te winnen. Het zijn twee punten die regelmatig terugkomen in de politieke biografie van Lodewijk Asscher, geschreven door journalist Wilfred Scholten. Zo beschrijft hij hoe partijleider Asscher stilletjes afzag van zijn luidruchtig verkondigde plan om een gezaghebbend essay over migratie te schrijven. Daar zaten toch te veel haken en ogen aan, het project bood te weinig kans…

Sinan Çankaya – Mijn ontelbare identiteiten
Nederland , Politiek / december 11, 2020

De eerste keer dat Sinan Çankaya rechtstreeks wordt gevraagd waar hij vandaan komt is zijn antwoord: ‘Dat weet ik niet, ik denk er veel over na’. Toen was hij nog een jongen, nu is hij een gepromoveerd cultureel antropoloog. Maar het antwoord is in zekere zin nog hetzelfde, blijkt uit zijn boek Mijn ontelbare identiteiten. Een van de belangrijkste thema’s in het politieke en maatschappelijke debat van de afgelopen jaren was ‘identiteit’. In de vorm van ‘identiteitspolitiek’ werd het vaak als scheldwoord gebruikt: als een bewijs van slechte integratie, als iets waar ‘de Ander’ zich mee bezighoudt. En dat is dan gelijk een bedreiging voor de eigen identiteit. Maar wat is identiteit eigenlijk? Çankaya heeft zijn verhaal gedrapeerd rond de reunië van zijn middelbare school waar hij les kreeg van Nico Konst. Die was ooit voorzitter van de Centrumpartij, een extreem-rechtse partij met als kopstuk Hans Janmaat. Een partij die openlijk onderscheid aanbracht, op basis van afkomst. Waarmee Çankaya met ouders uit Turkije aan de verkeerde kant terecht kwam. Het wordt nooit wat met jou, toeterde Konst hem toe. Vechten op straat In zijn fraaie boek mengt Çankaya zijn persoonlijke ervaringen met beschouwingen en af en een beetje academische lessen….

De Black Box Democratie – Dilara Bilgiç
Algemeen , Nederland , Politiek / november 25, 2020

De democratie staat onder druk. Althans, een deel van de bevolking is ontevreden met de huidige vorm van democratie. Dat is het uitgangspunt van De black box democratie van Dilara Bilgiç. Ze stelt een grondige verbouwing voor van de staatsinrichting van Nederland. En dat in een boekje van ruim 100 pagina’s. Wat is precies het probleem van de democratie? Bilgiç begint met de uitspraak van Geert Wilders over het ‘nepparlement’. Het parlement houdt er andere meningen op na dan het gros van de bevolking. In ieder geval een deel van de bevolking is ontevreden, stelt Bilgiç. In haar speurtocht naar de oorzaken gaat ze te rade bij allerlei filosofen en denkers, van Plato tot David van Reybrouck. Ze gaat in op wat ‘waarheid’ is. Is dat wat overeenkomt met de werkelijkheid? Of is de waarheid dat wat nuttig is voor een bepaald doel? Ze verwijst naar Donald Trump, die ziet wat hij wil zien. De ambitie van de auteur is om deze beide visies te verenigen. Dat kun je ambitieus noemen. Koningin Wilhelmina Verkiezingen zijn voor haar niet de oplossing, eerder een onderdeel van het probleem. Ze vertrouwt liever op lotingen, zoals David van Reybrouck ook betoogde in zijn pamflet…

Breek het partijkartel! – Thierry Baudet
Nederland , Politiek / maart 25, 2019

‘Breek het partijkartel!’ is de strijdvaardige titel van dit boekje van Thierry Baudet. Daarin houdt hij zijn pleidooi voor referenda, als redmiddel voor een democratie in crisis. Of is het eigenlijk een opmaat voor iets anders? Voor je daar als lezer aan toekomt, is er het voorwoord van Paul Cliteur. Cliteur, promotor van Baudet, prijst zijn voormalige leerling uitbundig. Die heeft blootgelegd hoe de elite leidt aan oikofobie, de angst voor het eigene, in dit geval het eigen volk. Cliteur (later onder andere samensteller van een boek over cultuurmarxisme) gaat vol op het orgel in die paar pagina’s die hem gegeven zijn. “De fundamenten van onze beschaving worden bedreigd,”schrijft hij. “Tienduizenden moslims komen elk jaar onze grenzen over; via gezinshereniging en hoge geboortecijfers vermenigvuldigen zij hun aantal; hoeveel van hen delen (..) gewelddadige en antiwesterse ideeën?” Politici kijken de andere kant uit en zwijgen over de misstanden, aldus Cliteur. Om dan met een crescendo te eindigen. “We zijn getuige van een wereldhistorische omwenteling.” En dan komt de ommekeer: Baudet biedt de ‘even briljante als simpele oplossing voor het eliteprobleem’: namelijk het referendum. Zo worden de verwachtingen voor de rest van het boekje en voor het referendum wel heel erg hoog….

Groter denken, kleiner doen – Herman Tjeenk Willink
Nederland , Politiek / februari 1, 2019

Een veteraan uit de binnenkamers van de Haagse macht verwoordt een aanklacht. Beschaafd, dat wel. Maar misschien daarom wel belangrijker. Die aanklacht komt van Herman Tjeenk Willink, oud-vicepresident van de Raad van State (‘onderkoning’ van Nederland), oud-voorzitter van de Eerste Kamer, informateur van diverse kabinetten, waaronder Rutte III, etc., etc. De democratische rechtsorde ligt onder vuur, schrijft Herman Tjeenk Willink. Terwijl die democratische rechtsorde het enige is dat ons nog bindt. ‘Ons’, dat zijn de burgers van Nederland. Maar marktdenken, bureaucratie en technocratie hebben dat fundament van de maatschappij ondermijnd. Rechtsorde Die rechtsorde is niet zomaar een manier om de staat te organiseren, maar een ‘normatief concept’, schrijft Tjeenk Willink. Beginselen en waarden komen er in tot uitdrukking. Bijvoorbeeld tolerantie, rechtvaardigheid, redelijkheid en mensenrechten. De overheid is geen bedrijf, schrijft hij. ‘De bv Nederland betekent uiteindelijk het failliet van de democratische rechtsorde.’ Dat geldt ook voor het idee dat ‘de meerderheid beslist’. Die rechtsorde is dus een fragiel iets, dat van verschillende kanten kan worden aangevallen. Dat kan gebeuren met een beroep op efficiency en kostenbesparing, maar ook met een beroep op een bepaalde invulling van democratie. Een goed debat over deze belangrijke ontwikkelingen is er niet geweest, stelt Tjeenk….

Zo gek is het geworden – Geert Wilders – Arthur Blok
Nederland , Politiek / juni 26, 2018

Wilders heeft gelijk. Dat is de kortst mogelijke samenvatting van het boek Zo gek is het geworden van Arthur Blok over Geert Wilders en de PVV. Wilders gaat tegen de stroom in, zet misstanden rond migratie, integratie en islamitisch extremisme op de kaart, en doet dat met een feitelijke onderbouwing, stelt Blok. Dit is een compleet, actueel en journalistiek boek over Wilders, de PVV en alle gekheid eromheen, belooft Blok. Actueel is het zeker, de laatst genoemde gebeurtenissen waren in mei 2018, terwijl het boek in juni uitkwam. Compleet is een wat lastiger criterium. Alle belangrijke gebeurtenissen staan er in, maar er mist ook wel wat. En is het journalistiek? Soms worden belangrijke journalistieke vragen niet gesteld. Bijvoorbeeld rond de vorming van het eerste kabinet-Rutte, met gedoogsteun van de PVV. Maar vooral ontbreekt een zekere journalistieke afstandelijkheid van het onderwerp, waar de auteur duidelijk door gefascineerd is.  Positief Al snel wordt duidelijk dat de auteur een positief oordeel heeft over Wilders. Hij is een ‘markant politiek figuur, een woordkunstenaar (..), een van de beste debaters van Den Haag, (…) een vriendelijke, intelligente en geestige man, die bovendien het hele reglement van de Tweede Kamer uit zijn hoofd kent.” Hij ‘profileert zich…

Megafoonpolitiek – Kaj Leers
Nederland , Politiek / maart 25, 2018

Er is de laatste tijd veel aandacht voor de vraag hoe politieke partijen (maar ook buitenlandse mogendheden en bedrijven) kiezers proberen te beïnvloeden. Dat levert meestal geen fraaie verhalen op: manipulatie met nepnieuws, de al dan niet echte tweestrijd met een tegenstander en het opportunistisch overnemen van andermans politieke ideeën. Deze strategieën en meer komen voorbij in het boek Megafoonpolitiek van Kaj Leers. (disclaimer – ik ken Kaj al jaren.) Het gaat vooral over campagnes in Nederland, maar ook andere Europese landen en de Verenigde Staten komen aan bod. In de manier waarop partijen zich aan de buitenwereld en de kiezer presenteren gaat het om ‘perceptiemanagement’, stelt Kaj Leers. Ze willen de perceptie van de partij door de kiezer beheersen. Hoe komen we over? Uiteraard lukt het niet dat beeld compleet te sturen. En misschien slagen ze maar voor een klein deel in, maar ze steken er veel werk in. Boeman Een belangrijke strategie, zeker in verkiezingstijd, is het uitroepen van een andere partij tot boeman. Door die partij als de ultieme tegenstander af te schilderen, kun je stemmen trekken, ook van de aanhang van andere partijen. Bijvoorbeeld de PvdA tegen de VVD in 2012. Een ander middel om andere…

De conservatieve revolte – Merijn Oudenampsen
Nederland , Politiek , Theorie / januari 12, 2018

Opeens was Nederland rechts. In mei 2002 won de LPF 26 zetels en kwam er een centrum-rechts kabinet. Een schokgolf ging door het land. Wetenschappers en journalisten hebben de Nederlandse ‘ruk naar rechts’ tot nu toe vooral verklaard als een stem die nu eens aan het woord kwam, als de doorwerking van opvattingen van het publiek naar het politieke platform. De stemmers van Fortuyn en (later) Wilders werden afgeschilderd als een vergeten groep, die zich eindelijk kon manifesteren. De politici waren de spreekbuis van die opvattingen, een soort doorgeefluik. Maar in zijn boek over De conservatieve revolte over de Nederlandse ruk naar rechts (gebaseerd op zijn proefschrift) zet politicoloog Merijn Oudenampsen de schijnwerpers op de andere kant: op de ideeën van politici als Frits Bolkestein, Pim Fortuyn, Martin Bosma, Ayaan Hirsi Ali, wetenschappers als Paul Cliteur en Andreas Kinneging en publicisten als H.J. Schoo, Hans Wansink en vele anderen. Ideeën doen er toe, is de eerste stelling van Oudenampsen. En daarom is het zinnig om die ideeën te bekijken en niet eindeloos de gevoelens van Wilders-stemmers op te tekenen. Pragmatisme Daarvoor is wel een hobbel te overwinnen. De Nederlandse politiek, politieke wetenschap en journalistiek hebben de sterke neiging ideeën te…

Schoonheid macht liefde – Sharon Gesthuizen
Nederland , Politiek / september 26, 2017

Toen Sharon Gesthuizen tot Kamerlid voor de SP werd beëdigd, was ze het nog niet. Dat klinkt vreemd, maar dat heeft te maken met de interne verhoudingen binnen de SP. Gesthuizen was toen ze werd verkozen medewerker van partijveteraan Agnes Kant en dat baantje ging voor haar werk als Kamerlid. Je zou denken, Kamerlid is het hoogste ambt en het openen van de post en het bijhouden van de agenda kan iemand anders ook doen. Maar zo werkte niet, zei Kant. Tot een andere SP’er Gesthuizen op het idee bracht dat ze met haar activiteiten als medewerker moest kappen. In dit voorval zit veel van wat in Schoonheid macht en liefde regelmatig voorkomt, als het om de SP gaat. Er is een top die kan die doen wat ie wil en Gesthuizen is de goedbedoelende, maar niet zo gehaaide nieuwkomer. Maar ze ontwikkelt zich gaandeweg en gaat in de strijd tegen het partijbestuur. Huilen De bad guy in het verhaal van Gesthuizen is Jan Marijnissen, die met verbaal overwicht, sarcasme en een loyale club vertrouwelingen de macht uitoefent. Zeker in het begin van haar carrière wordt Gesthuizen brullend tot de orde geroepen als ze zich kritisch opstelt. Anderen overigens ook….