Open. Hoe een open wereld ons verder brengt – Johan Norberg:
Algemeen / augustus 11, 2021

Op een zomeravond in 1977 sloeg in New York een witte agent een zwarte arrestant in elkaar. Maar op het politiebureau zag de agent dat de verdachte een kruisje om zijn nek droeg. De agent bood zijn verontschuldigingen aan deze medechristen aan. Het is een van de anekdotes die de Zweedse auteur Johan Norberg in zijn boek Open presenteert. Hij doet dat niet om structureel racisme van de Amerikaanse politie aan te tonen. Zelfs niet om hypocrisie als menselijke eigenschap te laten zien. Nee, Norberg gebruikt deze episode als ondersteunend bewijs voor zijn stelling dat mensen ‘hun cirkel van empathie’ uitbreiden, van de eigen familie naar grotere groepen, tot uiteindelijk het hele menselijke ras. Dat is verrassend. Lees de hele recensie van Open van Johan Norberg hier:  Een frisse verdediging van het liberaal kapitalisme Lees ook de recensie van Vooruitgang van Johan Norberg

Een nieuw sociaal contract – Pieter Omtzigt.
Nederland , Politiek / mei 11, 2021

Pieter Omtzigt, Kamerlid voor het CDA, studeerde economie in Exeter en promoveerde op econometrisch modellen in Italië en Denemarken. In 2002 solliciteerde hij bij het CDA. Omtzigt pakte onder andere corruptie in de Raad van Europa aan. Europa en de Europese Unie zijn belangrijke thema’s in dit boek. Hij behandelt concrete voorbeelden hoe landen omgaan met het vetorecht in de Unie en wat voor effect dat heeft op de democratie. Omtzigt spreekt zijn zorgen uit over de staat van het democratisch bestuur. Hij stelt: ‘Niet alleen loopt het aantal landen in de wereld met een min of meer democratisch bestuur terug, en ook is er sprake van een agressieve concurrentie van staten met een autoritaire staatsvorm – Rusland en China voorop.’ Omtzigt haalt de verzetsrede van hoogleraar rechtsgeleerdheid Rudolph Cleveringa (1894-1980) aan. Joodse collega’s van Cleveringa werden in 1940 uit hun ambt ontheven door de bezetter. Anderen werd gevraagd om dat werk over te nemen. Cleveringa heeft dat geweigerd met zijn beroemd geworden verzetsrede over de onrechtmatigheid en onrechtvaardigheid van het ontslag van zijn collega. Na de oorlog heeft Cleveringa een rol gespeeld bij de inrichting van de samenwerking in Europa om vrede, de rechtstaat en democratie op het continent…

Vrijheid – Annelien de Dijn
Algemeen , Geschiedenis , Politiek , Theorie / april 15, 2021

Vrijheid, wie is er niet voor? Vrijheid is wat we vieren op Bevrijdingsdag, vrijheid zit in de naam van twee grote Nederlandse partijen. ‘Wij, het vrije Westen’, dat was de ideologische boodschap van de VS en West-Europa ten tijde van de Koude Oorlog. Maar wat is vrijheid? Of beter gezegd, wat is sinds de Grieken in de oudheid de uitleg van het begrip vrijheid in politieke zin? Dat is de vraag in het boek Vrijheid van historicus Annelien de Dijn (UU), de Nederlandse vertaling van het Engelstalige origineel Freedom. Het gaat dus niet over vrijheid als puur filosofisch of psychologisch begrip. Maar er blijft meer dan genoeg over. Dit boek draait om de strijd tussen twee verschillende interpretaties van vrijheid. De ene is dat vrijheid betekent dat iedereen kan deelnemen aan de regering en dat vrijheid ook het vergroten van collectief welzijn inhoudt. Vrijheid is dan het verruimen van mogelijkheden. Daartegenover staat het idee dat vrijheid vooral de bescherming van individuele rechten betekent. Daarom moet de rol van de staat zo klein mogelijk zijn. Volgens De Dijn heeft dat laatste idee sinds de negentiende eeuw de overhand gekregen. Eigenlijk hebben veel mensen en politici een beperkte uitleg van vrijheid voor…

Lodewijk. De val van een politiek talent – Wilfred Scholten
Nederland , Politiek / maart 12, 2021

Een paar jaar lang volgde ik Lodewijk Asscher van nabij. Hij was wethouder in Amsterdam, ik politiek verslaggever voor Het Parool in de Stopera. Asscher had in Amsterdam, zeker in het kringetje van bestuurders, politici en wat daaromheen loopt, groot aanzien. Hij was niet zomaar een politiek talent, maar het grote politieke talent. Partijleider, premier, het zou zomaar voor hem in het verschiet kunnen liggen. Hij was intelligent, behendig, snel met woorden, initiatiefrijk en niet bang. Hij had ook zwakke kanten. Op een gegeven moment viel op dat Asscher projecten die hij met veel poeha was begonnen geruisloos liet vallen als ze niet liepen zoals hij wenste. En hij was een uitgesproken moralist, die bijvoorbeeld iedere tegenstand tegen zijn Wallenplannen afschilderde als verdediging van de mensenhandel. Dan was hij iets te veel overtuigd van het eigen gelijk of gemotiveerd door de wens om te winnen. Het zijn twee punten die regelmatig terugkomen in de politieke biografie van Lodewijk Asscher, geschreven door journalist Wilfred Scholten. Zo beschrijft hij hoe partijleider Asscher stilletjes afzag van zijn luidruchtig verkondigde plan om een gezaghebbend essay over migratie te schrijven. Daar zaten toch te veel haken en ogen aan, het project bood te weinig kans…

Medezeggenschap – Wim Blockmans
1500-1800 , Geschiedenis , Middeleeuwen , Politiek / december 21, 2020

Democratie, zo weet iedereen, komt uit het oude Griekenland. In de duistere tijden van Romeinse keizers en de middeleeuwen waren er alleen despotische heersers. Pas door de Franse revolutie kregen burgers weer wat te zeggen. Dat is een zeer korte standaardgeschiedenis van de democratie. Maar die is niet alleen kort, maar ook fout, zo laat emeritus hoogleraar Wim Blockmans in zijn uitvoerige studie Medezeggenschap overtuigend zien. Ook in de middeleeuwen waren er allerlei vormen van politieke participatie van burgers. Het idee dat een monarch als een van god gegeven heerser het voor het zeggen moest hebben, was vaak omstreden. Dat kwam regelmatig door het gedrag van die monarchen en de nogal willekeurige selectieprocedure van een opvolger. De onbekwaamheid van zieke of zwakke vorsten en erfkwesties deden de twijfel rijzen over hun machtige rol. En de ‘heerlijke’ heersers waren niet lang niet altijd een zegen voor het land. In allerlei landen ontstonden tussen 1100 en 1350 statenvergaderingen, Rijksdagen, Sjem, Cortes, parlementen of hoe de bijeenkomsten ook mogen heten. Ze werden vaak bijeengeroepen in tijden van crisis en transformatie. Dan wisten de afgevaardigden van burgers en zelfs boeren soms hun stempel op het bestuur te drukken. Maar bijna even vaak werden hervormingen…

Jouw baan gaat verdwijnen – Andrew Yang
Economie , Toekomst , VS / december 14, 2020

Wie de eerste paar honderd pagina’s van het boek van Andrew Yang leest kan wat somber gestemd raken. We staan aan ‘de rand van een dystopie’, zo waarschuwt hij. Automatisering, ongelijkheid, de ongebreidelde vrije markt en het massale vuurwapenbezit in de Verenigde Staten kunnen een giftige mix vormen waar een burgeroorlog uit voortkomt. Yang, een techondernemer en voormalig presidentskandidaat voor de Democraten, is ervan overtuigd dat automatisering de komende decennia tot het verdwijnen van vele banen gaat verdwijnen. Een van de belangrijkste drijvers van die ontslaggolf zijn zelfrijdende auto’s en vrachtwagens. Vanaf 2020 begint de massale overstap daarnaar, schreef Yang in 2018. Dat was toch iets te voorbarig. De opmars van de zelfrijdende auto lijkt eerder te vertragen. Onmenselijke samenleving Eigenlijk is het een goed moment om te zien of Yang gelijk krijgt. Hij verwacht dat een recessie tot massaontslag zal leiden,  machines gaan mensen dan vervangen. Voor de coronarecessie waren de werkloosheidcijfers laag; komen ze ooit weer op dat niveau terug? Hoe dan ook verwacht Yang de komende tien jaar een snelle opmars van robots en kunstmatige intelligentie. Want robots zijn makkelijker te hanteren dan mensen. Voor heel veel werk hebben robots heel veel voordelen. Miljoenen fabrieksbanen zijn al…

Sinan Çankaya – Mijn ontelbare identiteiten
Nederland , Politiek / december 11, 2020

De eerste keer dat Sinan Çankaya rechtstreeks wordt gevraagd waar hij vandaan komt is zijn antwoord: ‘Dat weet ik niet, ik denk er veel over na’. Toen was hij nog een jongen, nu is hij een gepromoveerd cultureel antropoloog. Maar het antwoord is in zekere zin nog hetzelfde, blijkt uit zijn boek Mijn ontelbare identiteiten. Een van de belangrijkste thema’s in het politieke en maatschappelijke debat van de afgelopen jaren was ‘identiteit’. In de vorm van ‘identiteitspolitiek’ werd het vaak als scheldwoord gebruikt: als een bewijs van slechte integratie, als iets waar ‘de Ander’ zich mee bezighoudt. En dat is dan gelijk een bedreiging voor de eigen identiteit. Maar wat is identiteit eigenlijk? Çankaya heeft zijn verhaal gedrapeerd rond de reunië van zijn middelbare school waar hij les kreeg van Nico Konst. Die was ooit voorzitter van de Centrumpartij, een extreem-rechtse partij met als kopstuk Hans Janmaat. Een partij die openlijk onderscheid aanbracht, op basis van afkomst. Waarmee Çankaya met ouders uit Turkije aan de verkeerde kant terecht kwam. Het wordt nooit wat met jou, toeterde Konst hem toe. Vechten op straat In zijn fraaie boek mengt Çankaya zijn persoonlijke ervaringen met beschouwingen en af en een beetje academische lessen….

If Then. How one Data Company invented the Future – Jill Lepore
Geschiedenis , Na 1945 , VS / november 28, 2020

Historici willen nog wel eens beweren dat er niets nieuws onder de zon is. Voor bijna alles wat er gebeurt, kunnen ze een vervlogen episode noemen die er een beetje op leek. Dat kan pedant overkomen. Jill Lepore schrijft in If Then dat de Amerikaanse verkiezingen van 2016 niet de eerste waren die met behulp van computers gemanipuleerd werden. En dat de ambities van Google, Facebook en andere dataslurpers hun oorsprong in de jaren zestig hebben. Niets nieuws dus. Maar ze vertelt dat verhaal op zo’n aanstekelijke, inzichtelijke en beeldende manier dat haar boek verre van pedant is. If Then gaat over het bedrijf Simulmatics, een samenvoeging van simulation en automation. De belofte van Simulmatics, opgericht in 1959, was om menselijk gedrag te voorspellen met computertechnologie. Die techniek gebruikte het voor commerciële en politieke campagnes, zelfs voor het voorspellen van rellen en opstanden. Het bedrijf werkte onder meer voor John F. Kennedy, The New York Times en het Pentagon. Burgerrechten Lepore, schrijver van het veelgeprezen Deze waarheden over de geschiedenis van de VS, begint dit boek met de opvoering van de cast: de mannen achter Simulmatics. Een van de oprichters was de stevige drinker Ed Greenfield die contacten verzamelde ‘zoals andere mensen postzegels’. Hij riep de hulp in…

De Black Box Democratie – Dilara Bilgiç
Algemeen , Nederland , Politiek / november 25, 2020

De democratie staat onder druk. Althans, een deel van de bevolking is ontevreden met de huidige vorm van democratie. Dat is het uitgangspunt van De black box democratie van Dilara Bilgiç. Ze stelt een grondige verbouwing voor van de staatsinrichting van Nederland. En dat in een boekje van ruim 100 pagina’s. Wat is precies het probleem van de democratie? Bilgiç begint met de uitspraak van Geert Wilders over het ‘nepparlement’. Het parlement houdt er andere meningen op na dan het gros van de bevolking. In ieder geval een deel van de bevolking is ontevreden, stelt Bilgiç. In haar speurtocht naar de oorzaken gaat ze te rade bij allerlei filosofen en denkers, van Plato tot David van Reybrouck. Ze gaat in op wat ‘waarheid’ is. Is dat wat overeenkomt met de werkelijkheid? Of is de waarheid dat wat nuttig is voor een bepaald doel? Ze verwijst naar Donald Trump, die ziet wat hij wil zien. De ambitie van de auteur is om deze beide visies te verenigen. Dat kun je ambitieus noemen. Koningin Wilhelmina Verkiezingen zijn voor haar niet de oplossing, eerder een onderdeel van het probleem. Ze vertrouwt liever op lotingen, zoals David van Reybrouck ook betoogde in zijn pamflet…

Een beloofd land – Barack Obama
Politiek , VS / november 17, 2020

Op 17 november 2020 5.00 uur, Nederlandse tijd, verscheen het eerste deel van de memoires van president Barack Obama. Voor Athenaeum Boekhandel schreef ik deze bespreking. In Een beloofd land (A Promised Land), het eerste deel van zijn presidentiële memoires dist Barack Obama sappige verhalen op, brengt hij zijn dilemma’s naar voren en toont hij zijn trots en zijn zwakke kanten. Het nu verschenen eerste deel van 864 pagina’s eindigt met de dood van Osama bin Laden in 2011. Bracht Obama de verandering die hij beloofde? Waarom moet jij zo nodig president worden, vroeg Michelle aan haar echtgenoot Barack Obama. Ze had nogal twijfels over deze stap, leek er zelfs een veto over te willen uitspreken. In december 2006 stelde ze de vraag indringend tijdens een vergadering met medewerkers van Barack. Denk je eens in wat er gebeurt als ik als president ingehuldigd word, zei Obama. (….) Het boek eindigt met een hoofdstuk over twee tegenspelers: Osama bin Laden en Donald Trump. De New Yorkse vastgoedmagnaat had aanvankelijk sporadisch contact met Obama. Van zijn aanbod een ‘prachtige balzaal’ op het terrein van het Witte Huis te bouwen, werd geen gebruik gemaakt. Later begon Trump te beweren dat Obama niet in de VS…