Radicale verlossing – wat terroristen geloven – Beatrice de Graaf

In een flatje, op de bank met uitzicht op een flatscreen: het lijkt alsof je leven in orde hebt, maar bij een aanzienlijke groep meestal jongere moslims in Nederland knaagde het. Ze vonden dat ze hun leven verkeerd hadden ingericht, dat ze niks deden terwijl er een groot onrecht gaande was. En er was een schitterende kans om dat totaal te veranderen, door naar Syrië of Irak te gaan, of later naar het kalifaat van Islamitische Staat.   Beatrice de Graaf, de bekende historicus, heeft in haar nieuwe boek zich gericht op de allerjongste geschiedenis. Ze heeft in dit boek de levensverhalen van 23 terroristen opgetekend, waarvan sommigen nog vast zitten. Ze sprak jihadistische terroristen uit Nederland en Indonesië, maar ook extreem-rechtse terroristen in Nederland. Ook komt een aantal mensen uit Syrië zelf ter sprake. Die levensverhalen vormen de kern van dit boek. Daaromheen heeft ze een theorie ontwikkeld rond het thema van de radicale verlossing.  Die theorie moet de stap die sommigen hebben gezet om over te gaan tot terroristische acties verklaren. Radicale verlossing belooft namelijk veel. Die verlossing bestaat uit drie stappen of fases: de eerste is het gevoel tekort te schieten of zelf een tekort te ondergaan. De…

Na de Bataclan – Georges Salines en Azdyne Amimour
Al Qaida en aanverwanten , Terrorisme / oktober 27, 2020

Het was tijdens een concert van de Eagles of Death Metal in de Bataclan dat de jihadisten toesloegen. In november 2015 was de Parijse concertzaal de locatie van een van de gruwelijkste en dodelijkste terreuraanslagen in Europa. Negentig mensen kwamen om, honderden raakten gewond, de drie terroristen werden gedood. Lola en Samy waren allebei in de Bataclan op die avond. Lola als bezoeker, mee met een vriendin die een kaartje over had. Samy was een van de aanslagplegers, misschien doodde hij Lola wel. Hijzelf kwam om door politiekogels. En een paar jaar later zaten George Salines, vader van Lola, en Azdyne Amimour, vader van Samy, tegenover elkaar. Ze spraken met elkaar over hun kinderen, over hun eigen levens, over de islam, radicalisering, Frankrijk, Algerije en Egypte, complotten en muziek. Het initiatief nam Amimour. Hij benaderde Salines, die voorzitter was geweest van een vereniging van slachtoffers en nabestaanden. Zonder controverse was dat niet. Niet alle nabestaanden konden deze poging tot dialoog waarderen. De gesprekken van de twee zijn de moeite waard. Amimour, een man van vele beroepen, vertelt over zijn leven in Algerije, en later elders in het Midden-Oosten. Uiteindelijk kwam hij naar Frankrijk, maar hij was vaak weg. Droeg zijn…

Laura H. – Thomas Rueb (signalement)
Al Qaida en aanverwanten , Terrorisme / december 24, 2019

Een goed boek lees je altijd te laat. En nooit te laat. Daarom toch nog een korte bespreking van Laura H., het boek van NRC*-journalist Thomas Rueb. Laura H. was het meisje uit ‘Sweet Lake City’ (Zoetermeer) dat naar het kalifaat van Islamitische Staat vertrok en daar op spectaculaire wijze uit ontsnapte. Het verhaal van haar vlucht werd wereldnieuws via een interview op de Koerdische tv. Dit boek vertelt hoe een losgeslagen meisje uit een voorstad van Den Haag naar Syrië, en later Irak, ging, hoe het haar daar verging en hoe ze later in Nederland werd opgesloten en berecht. Haar man, die haar in Nederland en in het kalifaat mishandelde, bleef achter. Hoe ze precies uit het kalifaat ontkwam, is een belangrijk deel van het plot in dit boek. Schimmige zaakjes Dit boek vertelt het verhaal van H. in indringend detail. Dat gaat  van het eten, de geuren, het licht, tot de gevoelens van eenzaamheid en verbondenheid en de seks. Dit gaat over Laura H. en haar directe omgeving, haar gescheiden ouders. Wie meer over IS, Syriëgangers of radicalisering in het algemeen wil lezen, moet naar een ander boek uitwijken. Omgekeerd kan je dit boek heel goed zien als…

Ondergang en opkomst. Het verhaal van 11 september – Mitchell Zuckoff
Al Qaida en aanverwanten , Terrorisme / oktober 6, 2019

Het belang van ‘11 september’ wordt vaak benadrukt. Die datum markeert het einde van het tijdperk van ‘het einde van de geschiedenis’ en het begin van een tijdperk van oorlogen,  populisme en andere verontrustende ontwikkelingen. Daarmee zijn de gebeurtenissen van 11 september 2001 wat naar de achtergrond verdwenen. Wat gebeurde er precies op die dag? En hoe hebben mensen in de lucht en op de grond dat beleefd? Dit verhaal vertelt voormalig journalist Mitchell Zuckoff, tegenwoordig hoogleraar narratieve studies, met veel detaillering in zijn boek Ondergang en opkomst. De slachtoffers en hulpverleners staan in dit boek centraal, niet de autoriteiten of de kapers. Hier draait het om de passagiers en bemanningsleden van de vier vluchten, werknemers in de torens van het World Trade Center, ambulancemedewerkers en brandweerlieden of militairen in het Pentagon. Zuckoff beschrijft nauwgezet de levensgeschiedenissen van een aantal van de bijna drieduizend slachtoffers en en de vele grotere groep overlevenden. Wie waren ze, hoe kwamen ze terecht op de plekken van de rampen? Hoe wisten ze te overleven of hoe kwamen ze om het leven? Van seconde tot seconde Hij volgt de gebeurtenissen van minuut tot minuut, soms van seconde tot seconde. Hij probeert zo goed mogelijk te…

De prijs van het paradijs – Iain Overton – recensie
Algemeen , Terrorisme / augustus 8, 2019

In zijn boek De prijs van het paradijs heeft de Britse journalist Iain Overton een ambitieus doel: hij wil de opkomst van het zelfmoordterrorisme verklaren. Hij gaat daarvoor op stap: naar de Kerk van de Verlosser op het Bloed in Moskou, de plek van de eerste moderne zelfmoordaanslag in 1881, naar Japan, Sri Lanka, New York en het Midden-Oosten. Overton mengt reportage met zakelijke beschrijvingen en mijdt ook de analyse niet. Die combinatie werkt heel goed, al is hij soms wat omslachtig. Overton neemt duidelijke standpunten in, maar schrijft niet vanuit een vooringenomen positie. Dat levert een afgewogen boek op. Betere wereld De dood van de zelfmoordterrorist is een stap naar een betere wereld. Dat is althans zijn overtuiging (de meerderheid is man). Dat doel kan verder weg liggen,  maar soms wacht de beloning voor de dader direct, in het paradijs met de bijna spreekwoordelijke 72 maagden. Zelfmoordterrorisme is, als andere vormen van terrorisme, het wapen van de zwakkere partij. Maar soms wint die daardoor de slag. Een aanslag op Amerikaanse militairen in 1983 in Beiroet leidde tot het vertrek uit Libanon. En dat succes smaakte naar meer. Overton maakt geen principieel onderscheid tussen het gebruik van zelfmoordacties in een…

Op zoek naar de vijand – Bette Dam

Moellah Omar, de leider van de Taliban, was niet de grote terrorist waar het Westen hem voor hield. Zijn band met Al Qaidaleider Osama bin Laden was veel minder nauw dan we denken. En het talibanregime was geen middeleeuwse schrikbewind, maar een poging om recht en orde te herstellen in een door burgeroorlog verscheurd land. Dat zijn de conclusies waar Bette Dam in haar boek Op zoek naar de vijand naar toewerkt. De belangrijkste stelling van het boek over moellah Omar komt kernachtig tot uitdrukking in de ondertitel: ‘het verhaal van een terrorist die een vriend wilde zijn’. Bette Dam heeft veel werk in dit boek gestoken en heeft paden betreden die andere journalisten en westerse militairen links hebben liggen. Dat heeft een verhaal opgeleverd dat zeker spannend en fascinerend is om te lezen. Maar haar bewijsmateriaal overtuigt mij niet helemaal. Dam wijst er terecht op dat Afghanistan een enorm gecompliceerd land is. De strijd die sinds 2001 woedt is er niet alleen een tussen de regering en de taliban, maar ‘een voortdurend conflict tussen allerlei groepen’. Er zijn krijgsheren, drugsbaronnen, stamoudsten, boze neven en andere groepen of leiders die slaags raken. De rivaliteit tussen stammen was en is belangrijk….

De weg naar radicale verzoening, Jan Lippens in gesprek met Montasser Alde’emeh

Een ‘hard boek’ zal het worden. De Belgisch-Palestijnse radicaliseringsexpert Montasser Alde’emeh kondigt het in de eerste pagina’s van Radicale verzoening al aan. En die belofte komt uit. Het radicale element komt in het interview-boek meer tot uitdrukking dan het verzoenende deel van zijn boodschap. Alde’emeh heeft zich in de afgelopen jaren als een van de opvallendste stemmen in het radicaliseringsdebat in de Lage Landen gemengd. Zijn persoonlijke geschiedenis, uitvoerig en aangrijpend uit de doeken gedaan in de Jihadkaravaan, draagt daar zeker aan bij. Hij is ervaringsdeskundige die radicalisering ook wetenschappelijk bestudeert en probeert die in de praktijk te bestrijden. Hij had zijn eigen kenniscentrum ‘De weg naar’ en had contacten met de inlichtingendienst. Dat zijn veel rollen tegelijkertijd en misschien is dat een verklaring dat hij in een strafzaak is verwikkeld waar een jaar celstraf tegen hem geëist is wegens valsheid in geschrifte. In ‘De weg naar radicale verzoening’,  een lang interview met journalist Jan Lippens, schuwt Alde’emeh de scherpe bewoordingen niet. België – en niet alleen België – stevent op een burgeroorlog af. Zijn verwijten zijn grotendeels geadresseerd aan de moslimgemeenschap en met name aan de geestelijke voormannen die met een beroep op de Koran onzin beweren over allerlei…

Uit overtuiging. Vrouwen en terrorisme, Mia Bloom

In september 2016 werden in Frankrijk vier vrouwen aangehouden op verdenking van het voorbereiden van terroristische aanslagen.  Ze wilden een auto gevuld met gasflessen in brand steken, waardoor die moesten ontploffen. Voordat ze dit plan tot uitvoering konden brengen, werden zij gearresteerd. Het was de eerste keer dat vrouwelijke terroristen met banden met Islamitische Staat in Europa werden opgepakt. Rond het onderwerp vrouwen en terrorisme hangt een zweem van romantiek. En een mysterie want hoe kunnen vrouwen zich te buiten gaan aan dergelijke grove gewelddadigheden? Dit past niet bij het traditionele, toch nog steeds wel heersende beeld van de vrouw. Om een antwoord te krijgen heb ik me verdiept in het al wat oudere boek Uit overtuiging van de Amerikaanse onderzoekster Mia Bloom, bijzonder hoogleraar internationale studies en vrouwenstudies aan Penn State University en ook verbonden aan het International Center voor the study of terrorism.  Voor dit boek deed zij onderzoek in onder andere Sri Lanka, Indonesië, Israël en de Palestijnse gebieden, Irak en België zoals bekend al vijftien jaar een broeinest van terrorisme in West-Europa. Vrouwen in terroristische organisaties kunnen allerlei rollen vervullen zoals fondsenwerver, koerier, bekeerder en organisator. Misschien meer in het algemeen ook als supporter van de…

De jihadkaravaan, Montasser Alde’emeh en Pieter Stockmans

Eindeloze discussies worden gevoerd over de vraag waarom jongeren in West-Europese landen radicaliseren. Is het de onweerstaanbare aantrekkingskracht van de islamistische ideologie, of zijn uitsluiting en discriminatie de oorzaak? Het antwoord is minder eendimensionaal dan vaak wordt voorgesteld. Om zo’n ontwikkeling beter te doorgronden is het boek van radicaliseringsexpert Montasser Alde’emeh en journalist Pieter Stockmans een zeer goed hulpmiddel. Het boek De Jihadkaravaan is vooral het zeer persoonlijke en emotionele verhaal van Montasser, die werd geboren in een Palestijns vluchtelingenkamp in Jordanië en opgroeide op de boerderij van zijn vader in België. Hij radicaliseerde, al heette dat misschien toen nog niet zo, vanaf 12 september 2001, een dag na de aanslagen in New York en Washington. Wat vond hij, een 12- jaar oude Palestijn en moslim daarvan, was de vraag op school, met nadruk aan hem gesteld. Hij viel, zo als hij het noemt, in de kloof tussen Oost en West, die al eerder op subtiele en minder subtiele manieren was geschapen. Thuis werd de kloof uitgediept door de tien minuten ‘ochtendhaat’; de uitzendingen van Al Jazeera waarin de moslims als slachtoffer van westerse misdaden werden voorgesteld. Aanvankelijk was zijn extremisering nogal ongericht: alles wat verzet bood was goed. Hij…

Een woord een woord, Frank Westerman
Algemeen , Terrorisme / mei 3, 2016

Recente terroristische aanslagen hebben in West-Europa een gevoel van machteloosheid verspreid. Ondanks massale inspanningen van inlichtingendiensten, politie en leger kunnen terroristen overal toeslaan. Een weliswaar problematisch maar toch hoogontwikkeld land ‘in het hart van Europa’ is als falende staat afgeschilderd. Een kernmacht heeft de noodtoestand afgekondigd en laat die voorlopig voortduren. En hoe zit het met de mentale weerbaarheid. Wat kunnen ‘wij’ stellen tegenover zoveel doodsverachtend fanatisme? Ook in de inleiding van het boek van Frank Westerman is die twijfel te horen. ‘De terrorist heeft een doel. (…) hij ijvert voor een zaak die groter is hijzelf. Een ideaal. Maar wij?” Uit historisch oogpunt is deze pessimistische houding moeilijk te onderbouwen. Over het algemeen slagen terroristische bewegingen er niet in hun doelen te bereiken. De middelen van de staat, zelfs die van België, zijn sterker dan die van een handjevol fanatici. Maar de twijfels daarover zijn groot. Fraai, maar meanderend Westerman vraagt zich af wat wij tegenover het fanatisme van de terrorist stellen. Wie op grond daarvan een soort beginselverklaring van het vrije Westen verwacht, komt bedrogen uit. Er volgt een fraai, maar ook meanderend verhaal langs diverse fases van recente en minder recente terroristische acties (terakt is de compacte…