Triomf van de angst – Dominique Moïsi

november 28, 2018

In de herfst van 2018 twitterde Donald Trump een afbeelding van hemzelf met de tekst ‘Sanctions are coming.’ De verwijzing naar Game of Thrones was voor iedereen duidelijk. Talloze commentatoren en columnisten hadden de serie al gebruikt om met name de werkelijkheid in het Midden-Oosten uit te leggen. Nu verwees de president van het ooit machtigste land ter wereld naar een slogan uit die serie om zijn beleid met betrekking tot Iran bekend te maken.

Deze tweet had heel goed een plek kunnen vinden in Triomf van de angst van de Franse politicoloog Domique Moïsi. Dat gaat over, zoals de ondertitel zegt, De geopolitiek van series. Over de tekst die Trump inspireerde, schrijft hij dit: ‘De slogan ‘Winter is coming’ heeft een cultstatus gekregen, niet omdat hij grappig is of romantisch, maar omdat hierin al onze bange voorgevoelens besloten liggen over de ontwikkeling van een wereld die ons steeds chaotischer en angstwekkender voorkomt.’

Angst

In zijn eerdere boek De geopolitiek van emoties zag Moïsi angst als de belangrijkste emotie in het Westen. In dit boek neemt hij die angst weer als uitgangspunt. Die angst komt voort uit de verdwenen dominantie van het Westen, de geweldsgolf in het Midden-Oosten, een revisionistisch Rusland en falend leiderschap in democratische landen, stelt Moïsi in brede penseelstreken.

Met dit voorbeeld van Game of thrones is al duidelijk dat het thema van de series luchtig mag lijken, maar hier zeer serieus wordt genomen. De tv-serie is een spiegel geworden van de emoties van samenlevingen. Meer dan andere cultuuruitingen geven ze weer wat mensen voelen. Werkelijkheid en fictie lopen daarbij in elkaar over, zoals Trump ook al duidelijk maakte. De series geven weer wat we meemaken, maar we gebruiken ook de series ook om uit te leggen wat we meemaken. 

Hard en soft power

Nu zijn series met hun vaak tamelijk nadrukkelijke boodschappen fijne grondstof voor cultuurcritici. Dallas liet het rijke Amerika zien, Breaking Bad toont de ontluistering van datzelfde Amerika, Downton Abbey doet terugverlangen naar een tijd waarin iedere klasse en stand zijn plek nog kende, etc. En voeg daarbij dat series in alle belangrijke wereldcentra te zien zijn, ze zijn geglobaliseerd, waarbij ze wel op verschillende plekken op verschillende manieren bekeken kunnen worden.

In de beschouwing van Moïsi staat naast de angst Amerika centraal. De meeste succesvolle series zijn van Amerikaanse makelij, soms als remake van een origineel uit een ander land. En de serie kwam pas echt tot bloei na 11 september. Amerika is op het vlak van hard power. de dwingende macht, verzwakt. Maar als het op soft power aankomt, de culturele macht, is het nog ongeëvenaard. De paradox is echter dat het Amerikaanse culturele exportproduct vooral de zwaktes en angsten van het land toont. Zijn de series een teken van zelfkritiek, of van zelfvernietiging? Leidt het uitvergroten van de problemen uiteindelijk tot grotere problemen? Of verwoordt Moïsi hiermee zelf zijn eigen angst?

Geopolitiek

In een vermakelijk boekje gebruikte David Drezner ooit zombies-films en boeken om internationale betrekkingen te verduidelijken. Maken series het ook mogelijk om geopolitiek beter te begrijpen? Eerst maar eens een definitie: Geopolitiek is ‘het geheel van strategische, geografische en historische waarnemingen en redeneringen die het mogelijk maken conflicten beter te begrijpen,’ schrijft Moïsi. Dat is nogal breed.

Dat in series bepaalde ideeën over geopolitiek tot uiting komen, lijkt wel evident. Game of Thrones is gebaseerd op de zogeheten realistische school, die ervan uitgaat dat staten met elkaar concurreren, zonder morele scrupules. Ieder voor zich, dat uitgangspunt doet het lekker in een serie. House of Cards toont de perversiteit van het Amerikaanse politieke systeen. Het meer liberale idee, dat samenwerking benadrukt, is tot dusver geen belangrijk ingrediënt van succesvolle series, tot droefenis van Moïsi. Aan het eind van zijn boek stelt hij zo een serie voor. Die benadrukt de noodzaak van samenwerking, die niet uitgaat van het westerse superioriteitsgevoel en die optimistisch maar niet naïef is. Die moet nog gemaakt worden.

Hoop

De triomf van angst is een toegankelijk boekje. De voorbeelden en analyses zijn echter niet echt heel verrassend. Dit is een vermakelijke culturele vingeroefening, en zeker herkenbaar. Zelfs als je niet alle besproken series (helemaal) hebt gezien. In de reeks van Dominique Moïsi was het vorige seizoen, dat wil zeggen De geopolitiek van emoties, beter. Maar de series zijn hier ook maar een aangrijpingspunt om ons nog eens duidelijk te maken dat we in beangstigende tijden leven en dat we ons best moeten doen die te overwinnen. ‘Over angst praten om de hoop te behouden, of om nieuwe
hoop te geven, dat is wat ik wilde bereiken met dit boek.’ Maar, zoals Seneca al zei, gaan angst en hoop altijd hand in hand. Hier dus ook. 

(Visited 450 times, 1 visits today)
Samenvatting
Review Date
Boektitel
Triomf van de angst - De geopolitiek van series - Dominique Moïsi (Boom)
Waardering
31star1star1stargraygray

Geen reacties

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.