De schemering van de democratie – Anne Applebaum
Geschiedenis , Na 1945 / december 21, 2020

Waar zijn de rechtse critici van Trump, Johnson, Orbán? Waar zijn de aanhangers van ouderwets liberalisme en conservatisme gebleven? Waarom hebben zovelen van rechts in landen als Polen en Hongarije, maar ook in het VK en de VS, zich geschaard achter de populistische leiders? En dat terwijl die populisten ook de instituties aanvallen, zoals de universiteiten en de media, waaruit hun intellectuele helpers zijn voortgekomen? Historica en journaliste Anne Applebaum schrijft in het persoonlijke en boeiende The Twilight of Democracy (Bep Fontijns vertaling De schemering van democratie verschijnt in oktober) over ‘dit verraad van de intellectuelen’, waarbij ze leunt op dit werk uit het interbellum van Julien Benda. Geloofsbrieven Benda vond dat de intellectuelen universele waarden aan de kant hadden gezet door te kiezen voor ‘politieke driften’ en voor belangen. In zijn tijd waren dat het nationalisme en de klassenstrijd. Tegenwoordig valt een groot deel van de rechterflank voor een nieuwe vorm van autoritaire nationalisme, dat misschien niet op militaire manier agressief is tegenover andere staten, maar wel tegen alle bedreigingen van buiten: of het nu handel is, regels en verdragen of – favoriet doelwit – migranten. Voor dit onderzoek naar de veranderingen op de rechtervleugel beschikt Applebaum over de…

Grote verwachtingen – Geert Mak (recensie)
Europa , Geschiedenis , Na 1945 / november 16, 2019

Iets na de helft van Grote verwachtingen heeft Geert Mak een ‘intermezzo’ ingelast. Hier komt hij, nog duidelijker dan in de andere hoofdstukken, zelf aan het woord, over zijn woonplaatsen Amsterdam en Friesland. Het is een weemoedig stemmend hoofdstuk. Een gevoel van verlies, het verdwijnen van een aantrekkelijke omgeving, van een ‘thuis’, staat centraal in zijn eigen ervaring. “Mijn oude Amsterdam loste langzaam op,” schrijft Mak. Want de hoofdstad is onder de voet gelopen door massatoerisme, het slachtoffer van internationalisering die geen variatie, maar juist eenvormigheid oplevert. Het is voor iemand die in Amsterdam woont herkenbaar en waarschijnlijk voor andere Nederlanders ook een bekend verhaal. Maar ook Friesland ontkomt niet aan veranderingen. En dat zijn geen verbeteringen. In die provincie werd de schaalvergroting – in de landbouw, maar ook in het onderwijs, – merkbaar. ‘Het land is volgepompt met stront’ en de klimaatverandering slaat toe. De natuurlijke omgeving verandert, verslechtert. Mak schrijft vermakelijk over het opgeklopte circus rond Leeuwarden als Culturele Hoofdstad van Europa, met veel marketing en prietpraat. Uiteindelijk werd het dankzij de Friezen toch een mooi feest. Blokkeerfriezen In de ‘cultuurstrijd’ rond Zwarte Piet neemt hij opmerkelijk stelling. De voorvrouw van de ‘blokkeerfriezen’ krijgt van hem een welwillende…