De soldaat was een dolfijn – Eva Meijer

april 5, 2018

Hermien en Zus ontkwamen aan het slachthuis. De twee koeien waren ontsnapt tijdens het transport naar het abattoir. Zus werd snel gevangen, maar Hermien verschool zich in de bossen en werd een nationale bekendheid. Met geld dat de Partij voor de Dieren had opgehaald konden Hermien en Zus naar een rusthuis voor koeien.

Het voorval kwam te laat voor het boekje De Soldaat was een dolfijn van Eva Meijer, maar zij had het ongetwijfeld geduid als een daad van verzet van de koeien tegen hun aanstaande slacht en daarmee als een politieke daad. Want niet alleen menselijke dieren kunnen politiek bedrijven, andere dieren kunnen en doen dat ook. Meijer heeft er genoeg voorbeelden van, van orang-oetans die elkaar helpen te ontsnappen uit dierentuinen, orka’s die hun bewakers en trainers doden en kamelen die geen zin hebben om te sloven voor het Amerikaanse leger.

In dit boeiende en helder geschreven essay springt Eva Meijer op de bres voor het politieke dier. Dieren moeten niet alleen rechten hebben, maar ook een stem krijgen in beslissingen die hen aangaan, is haar stelling. Dat is een radicale positie, die de huidige verhoudingen op zijn kop zet.

Animal Farm

Een tijdje geleden herlas ik Animal Farm van George Orwell, de klassieke tekst uit 1945 over het totalitarisme. Ook in Animal Farm komen de dieren in verzet. Ze verdrijven de menselijke eigenaar van de boerderij en nemen de macht over. Ze winnen vrijheid en gelijkheid. Maar al snel ontstaat een nieuwe dictatuur, met de varkens die proclameren dat ze gelijker zijn dan andere dieren.

Dit boek was een effectieve satire op het communisme of op het idee van maakbaarheid, als je het in die tijd bekijkt. Toch bekroop me de gedachte dat een begaafde schrijver dit nu niet op dezelfde manier zou opschrijven. Dieren kunnen niet meer zo makkelijk als een soort stand-in voor mensen worden gebruikt. Van het begin van het boek is een andere lezing mogelijk, waarin de dieren dieren zijn en geen surrogaat-mensen. Waarom zouden de dieren zichzelf niet bevrijden van de heerschappij van de mens? Of wordt het niet tijd daaraan te werken? Is het mogelijk van de fabel werkelijkheid te maken. 

Verzet

Volgens Meijer komen dieren wel degelijk in verzet, zij het niet allemaal en niet massaal. Maar dat deden en doen onderdrukte mensen ook niet. Ook dat verschil valt weg, net als veel andere verschillen die mensen hebben bedacht om zich van dieren te onderscheiden. Er is geen harde grens tussen mensen en dieren, is een van haar stellingen. Mensen komen steeds meer te weten over wat dieren allemaal kunnen en daarvan stipt ze tal van fascinerende voorbeelden aan. Kippen geven mensen namen, bijvoorbeeld. Dieren en niet alleen paarden en honden hebben individuele eigenschappen. Sommige dieren bespreken het verleden, andere de toekomst. Enzovoort. 

Als dat harde onderscheid wegvalt, leidt dat volgens haar tot de conclusie dat mensen dieren anders moeten behandelen: ze niet doden, uitmelken, uitbuiten en dergelijke. Hun leefgebieden respecteren. Het ‘speciësisme’ moeten we afzweren, zoals we (proberen) het racisme en seksisme af te zweren. Moet er naast de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens een Verklaring komen van de rechten van mensen én dieren?

Partners

Maar politiek houdt niet op bij rechten, stelt Meijer. Het toekennen van rechten houdt de hiërarchie in stand. Mensen, bijvoorbeeld dierenrechtenactivisten, eigenen zich het recht toe om voor dieren te spreken. Om een echt gelijkwaardige verhouding te bereiken moeten mensen verder gaan en de dieren als volwaardige partners erkennen. We moeten naar dieren luisteren en met ze praten.

Meijer weet dat minder krankzinnig te maken dan het kan klinken.  Neem bijvoorbeeld de ganzen bij Schiphol, die verjaagd, belaagd, gevangen en vergast worden. We moeten alleen naar ze willen luisteren, als ze zich verzetten of als ze gebieden innemen, en daarop reageren. Of dat er ook toe kan leiden dat er minder vluchten op Schiphol moeten komen, zegt Meijer er niet bij.

De veranderende verhouding tussen mensen en dieren is fascinerend. Die levert ook een overdaad aan paradoxen, waarbij twee koeien van het slachthuis gered worden met veel media-bombarie terwijl per jaar in Nederland meer dan 500 miljoen dieren worden gedood. Of neem de demonstraties bij de Oostvaardersplassen, waar het zichtbare lijden van enkele honderden dieren de activisten te veel wordt. Misschien is het wel een teken van de invloed van het idee van het Antropoceen dat we niet meer weten wat ‘natuur’ is. De effecten van menselijk gedrag op de omgeving en op het dier is nu zo groot geworden dat het onderscheid tussen gedomesticeerd en wild niet meer goed te maken is.
Of een echte omwenteling in de verhouding met dieren mogelijk is, is te betwijfelen. Het onderscheid maken naar soort is waarschijnlijk nog meer ingebakken dan het racisme en seksisme. Maar Meijer geeft in dit pamflet wel een schitterend uitgewerkt beeld van waar radicaal anders denken over dieren toe kan leiden.

(Visited 434 times, 1 visits today)
Samenvatting
Review Date
Boektitel
De soldaat was een dolfijn - Over politieke dieren - Eva Meijer
Waardering
51star1star1star1star1star

Geen reacties

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.