Rodina – Tussen lethargie en revolutie – Arnout Brouwers

april 2, 2018

Vladimir Poetin is in februari 2018 herkozen als president van Rusland en kan nog eens zes jaar aan de macht blijven. Een hele generatie Russen kent alleen hem als leider van het land. En ook voor de buitenwereld is hij bijna een allesbepalende figuur. Maar Rusland is meer dan Poetin. In Rodina wil oud-Volkskrantcorrespondent Arnout Brouwers de vereenzelviging van het land met zijn politieke leider tegengaan. Zijn ambitie is te helpen ‘de verkokerde blik’ op Rusland te verbrijzelen.

Poetin komt dan ook amper voor in dit boek. Het gaat over gewone Russen die, zoals Brouwers schrijft, niet zo gewoon blijken. Hij wil niet blijven steken in de beschrijving van ‘exotica’ of ‘doffe ellende’ die de lezer verwacht. Er zijn ook andere zaken die de aandacht verdienen, zoals de schoonheid van het landschap en de gastvrijheid van de Russen.

Er komen ook veel zaken voorbij die bij het vertrouwde beeld van Rusland horen: sneeuw, kou, eindeloze afstanden, leegte en veel wodka. Iedere paar pagina’s gaan er een paar flessen doorheen. De lethargie uit de ondertitel schemert vaak door in de beschrijvingen. Revolutie, het verlangen naar radicale verandering, is minder aanwezig.

Weemoed

Aanvankelijk krijg je bij lezing van dit boek het idee dat je Rusland waarneemt bij stroboscoop-licht door de snelle opeenvolging van korte scènes. Een oude vrouw die met weemoed terugdenkt aan de Stalin-tijd. Volgende scène: een West-Siberische stad die in de vaart der volkeren mee wil. Studenten in Sint-Petersburg. Een nachtclub. En zo verder. Later vallen de stukken meer op hun plaats in een schildering van een volk dat er, ondanks alles, het beste van maakt. De thema’s die hij beschrijft worden gaandeweg duidelijker.

Brouwers, van 2006 tot 2013 correspondent in Rusland voor de Volkskrant, reist in dit boek door het Russische rijk, van Dagestan in het zuiden tot onherbergzame oorden in Siberië, van de grens met China tot in Wit-Rusland. De kleine reportages zijn schetsen van gebeurtenissen die net naast het nieuws zitten, ze gaan vaak over het dagelijks leven. Er zijn persoonlijke stukken bij, met name over zijn aangetrouwde familie uit Wit-Rusland. We leren dat je gewoon gelukkig kan zijn in een Russisch provinciestadje met een baan bij de textielfabriek die 250 euro per maand oplevert. Brouwers zelf is een beetje verliefd op Rusland, op het groene Moskou met zijn bomen en parken, het landschap, de treinen die bij ieder weer rijden.

Sovjet-Unie

Een van de thema’s die steeds terugkeren is het doorwerken van het verleden en de instorting van de Sovjet-Unie. Je krijgt de indruk dat de post-Sovjet-tijd nog niet is afgerond. Het is zoeken naar het ‘nieuwe Rusland’, dat toch grote overeenkomsten heeft met het oude.

Ook in het Westen werkt de Koude Oorlog of misschien zelfs oudere beeldvorming van Rusland nog door. Rusland is, in westerse ogen, vaak de tegenpool van het Westen. Hier democratisch, daar autoritair, hier modern, daar ouderwets, hier verlicht, daar romantisch, hier efficiënt, daar corrupt, hier actief, daar lethargisch, hier rationeel, daar uitbundig. Dat zijn culturele beelden met een lange geschiedenis. Het is lastig die veranderen, ook al zijn het stereotypen.

Imago

Het is moeilijk het negatieve imago van Rusland te veranderen met een leider als Poetin aan de macht. Op het moment dat ik dit stukje schrijf, gaat het nieuws over een Russische dissident die in Engeland vergiftigd is. De sporen wijzen naar Moskou. Dat uiteraard ontkent. En dat volgt na de annexatie van de Krim, het neerhalen van MH17, de meedogenloze bombardementen in Syrië, het langdurig opsluiten van drie jonge vrouwen voor een onschuldig protest, etc.

Rusland is meer, daar heeft Brouwers ongetwijfeld gelijk in, en dit boek biedt daarvan mooie illustraties. Die zijn vaak van een treurige schoonheid en van een diepe melancholie. Of is dat nu die ‘verkokerde blik’?

 

 

(Visited 353 times, 1 visits today)

Een reactie

  • Leonard augustus 25, 2018op11:05 am

    De claim dat Brouwers iets toevoegt aan het beeld van Rusland is voor mij niet waargemaakt.
    Het is een herhaling van zaken. Of het nu om de romantiek van oude vrouwtjes in witte stille oneindige landschappen gaat of de psychopathie van het (wan) bestuur. De russen hebben een andere ontwikkeling doorgemaakt en zijn de eerstkomende decennia geen land met ‘westerse waarden’. Maar je kunt altijd blijven hopen natuurlijk.
    Brouwers is inderdaad een broodschrijver met een te grote pretentie. Het leest wel lekker weg.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.