Zelden heb ik een boek gelezen met zo veel warrige formuleringen, fouten en onduidelijkheden als Blufpoker, een boek van advocaat Geert-Jan Knoops over internationaal recht. Wie denkt dat een topjurist alsKnoops zorgvuldig redeneert en feiten voor publicatie controleert, komt bedrogen uit. De hoge frequentie van storende missers en het ontbreken van een samenhangend betoog zijn fnuikend voor dit boek over een belangrijk onderwerp.
Kern van het betoog is dat internationaal recht volgens Knoops 'een speelbal' van de politiek is. Hij doet alsof dit een grote ontdekking is, terwijl het een constatering is die aan de basis ligt van het bestuderen van de internationale politiek. Daarin is macht en niet het recht uiteindelijk doorslaggevend.

Knoops zegt te willen beschrijven wat internationaal (straf)recht eigenlijk is, maar doet dat niet op een systematische manier. Wie wil weten wat het verschil is tussen het Internationaal Strafhof en de diverse internationale tribunalen, om maar iets te noemen, vindt hooguit tussen de regels door wat informatie.
Het Internationaal Strafhof heeft de pretenties niet waargemaakt, schrijft Knoops. Hij wijst op tegenvallers en controverses in lopende zaken. Die zijn er ongetwijfeld, maar is dit voldoende om acht jaar na de oprichting zo'n vergaand oordeel te vellen?

Het is één van de kort-door-de-bochtredeneringen van Knoops in dit boek. Hij haalt een slachtoffer aan dat de straf van het Cambodja-tribunaal voor een veroordeelde te laag vindt, en meet daaraan de effectiviteit en legitimiteit van dit tribunaal af. Na nog een paar incidenten genoemd te hebben concludeert Knoops dat de tribunalen niet voldoende opleveren 'om rendabel te zijn', wat dat ook mag betekenen.
Knoops' boek gaat volgens de titel over internationaal recht. Maar er komt van alles aan de orde: vuurwapenbezit, rechterlijke dwalingen, vrijheid van meningsuiting en zelfs de vraag of de federale overheid van de Verenigde Staten die staten een systeem van ziektekostenverzekeringen mag opleggen.

Nu is het zo dat, zeker in Europa, aan fundamentele rechtsvragen vaak een internationale dimensie zit. Daarom is het opvallend dat Knoops, op basis van één incident, concludeert dat we 'nog lang niet toe zijn aan één Europese Unie met een uniform rechtssysteem voor alle landen'. Maar er is wel één Europese Unie met vergaande regels op allerlei gebied. Wat bedoelt Knoops?
Eén van de belangrijkste vragen bij internationaal recht is of oorlog legitiem is. Wie bepaalt dat, volgens Knoops? 'Diezelfde internationale gemeenschap (…) die eerder een illegale oorlog in Irak voerde.' Maar de inval in 2003 door de VS kan moeilijk op het conto van 'de internationale gemeenschap' worden geschreven.

De rebellen in Libië werden volgens Knoops bewapend op grond van een resolutie van de VN-Veiligheidsraad. Nee, Hillary Clinton, de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, heeft alleen gezegd dat dat volgens VN-resolutie 1973 was toegestaan.
Soms valt echt geen touw aan Knoops' betoog, in vaak belabberd Nederlands, vast te knopen. 'Internationale politiek bergt het gevaar in zich dat het een willekeurige speelbal van politici is,' weet hij te melden. 'Gevreesd kan worden dat terrorisme nooit een universele dimensie zal krijgen.' Hij bedoelt waarschijnlijk: een universele definitie. Is de tekst door stemherkenning tot stand gekomen en niet gecorrigeerd? Aan dit boek liggen columns van Knoops voor BNR Radio ten grondslag.

Knoops waagt zich aan een schatting van de opkomst van piraterij. Reken even mee. In 2008 werden 61 schepen gekaapt, in de eerste maanden van 2009 vertienvoudigde dit aantal. Volgende pagina: piraterij is de laatste jaren met meer dan tweehonderd procent toegenomen. Verderop: in 2009 is piraterij met 33 procent toegenomen, van drie- tot vierhonderd gevallen. Verwarrend, op zijn minst. Had nu niemand dit even na kunnen trekken?
Knoops vertelt hoe de voormalige Servische president Slobodan Milosevic in 2009 werd vrijgesproken door het Joegoslavië-tribunaal. Milosevic was toen drie jaar dood. Knoops bedoelt Milan Milutinovic.

Zo gaat het maar door, met de ene na de andere bizarre zinswending en meningen die op een enkel feitje gebaseerd zijn. Knoop springt van de hak op de tak en maakt veel redeneringen niet af.
Zijn constatering dat het recht de internationale verhoudingen niet bepaalt, klopt, maar zijn analyse en zijn kennis schieten tekort. Blufpoker is broddelwerk.

Waardering:

Geert-Jan Knoops, Blufpoker De duistere wereld van het internationaal recht (2011)

Deze recensie verscheen op 25 mei 2011 in Het Parool