Ontregelen – Jos van der Lans

april 14, 2008

ontregelenDe functionarissen die ons moeten beschermen, verzorgen of onderwijzen falen te vaak. Fatale voorbeelden zijn de martelmoord in Pernis, waarbij politiemensen op de stoep op versterking bleven wachten of de dood van het meisje Savanna. Minder dramatisch, maar veel grootschaliger is het mislukken van de hulp aan probleemgezinnen, het terugdringen van recidive of bij het keren van racistisch geweld, onlangs in Waspik.

Hoe kan het dat de 'professionals' en hun organisaties, van politieagent tot jeugdzorgwerker, van woningcorporatie tot gemeente, zo opzichtig niet doen wat er van hen verwacht wordt? Voormalig GroenLinks senator Jos van der Lans geeft in zijn boek Ontregelen daar een scherpe analyse van. De oplossingen liggen echter niet voor het grijpen.

In de jaren zestig en zeventig verdween het natuurlijke gezag van de professional, of het nu de leraar of de agent was. Die was immers 'je beste kameraad'. Burgers waren mondige mensen die hun problemen best zelf zouden kunnen oplossen als ze af en toe een steuntje in de rug zouden krijgen.

De publieke sector kwam in de greep van de linkse kerk, 'die ik in woord en daad van harte heb helpen opbouwen', schrijft Van der Lans. Maar in de loop van de jaren kwam het optimistische mensbeeld waar die kerk op gebaseerd was, onder druk te staan. Er kwam kritiek op de wolligheid en de misplaatste tolerantie van de overlast van outcasts. Problemen van de multiculturele samenleving konden niet meer genegeerd worden. En de verklaring dat verslaving en andere afwijkingen het gevolg zijn van 'de omstandigheden' en daarom geaccepteerd moesten worden werd steeds verder ondermijnd. Mensen hebben een eigen verantwoordelijkheid, werd het nieuwe uitgangspunt.

Het is jammer dat Van der Lans wel de gevolgen van deze herwaardering van waarden voor de professionals beschrijft, maar niet voor de linkse politiek in het algemeen. Daarmee had hij zijn boek een bredere lading kunnen geven.
Maar dat lezen we dan wel in een volgende publicatie. Er blijft nog genoeg over. Want niet alleen de geitenwollensokkenmentaliteit was debat aan de ondermijning van de publieke sector. Vanaf de jaren tachtig kwam het marktdenken op. Het werk moest efficiënter worden gedaan. Dat leidde tot de groei van een omvangrijke bureaucratie, waar de hulpverleners steeds meer aan het verantwoorden waren wat ze deden en steeds minder toekwamen aan wat ze eigenlijk moesten doen. De komst van meer managers ging hand in hand met een systeem dat op wantrouwen is gebaseerd. De moeilijkste klanten waren de dupe. Want grootschalige organisaties, bijvoorbeeld in de geestelijke gezondheidszorg in Amsterdam richten zich op de makkelijkste patiënten, en schuiven de moeilijke gevallen als allochtonen met veel problemen of borderliners naar hun concurrenten.

De beschrijving van wat er niet deugt aan de publieke sector is moeiteloos uit te breiden. Dus het is tijd voor oplossingen.
De oud-politicus denkt niet dat die van de politiek zullen komen. “De politieke analyses zijn te mager,' de partijen wassen 'hun handen in onschuld' en 'vervallen in oude fouten.' Ook 'ontbreken er alternatieven'. Zo komt de politiek wel erg makkelijk weg en zolang politici op allerlei niveau zich blijven bezighouden met al deze instanties en er eisen aan stellen blijft die rol van belang.

De laatste jaren is de professional op een schild gehesen. Laat de agent, de leraar, de hulpverlener bepalen wat goed is, was het nieuwe motto. Dat was een van de erfenissen van Pim Fortuyn. Van der Lans laat de professionals niet zo makkelijk ontkomen. Want ze hebben zelf gekozen voor de zekerheid van een geregelde baan, de protocollen en voorschriften. Ze zijn bezorgder over hun salaris dan over hun beroepseer.

Er blijft één bron over waar de oplossingen vandaan moet komen: De veel bekritiseerde managers. Zij zouden, in een alliantie met een nieuwe generatie werknemers, een nieuwe manier van werken moeten introduceren, die directer is en meer contact tussen de professionals en de 'cliënten' toestaat. De vraag is natuurlijk of dit realistisch is. Managers moeten 'bereid zijn zichzelf kleiner te maken in plaats van groter.' Dat is voor bijna iedereen veel gevraagd.

In ieder geval ziet Van der Lans weinig in het 'overleg' als oplossing. Dat hoeft nergens toe te leiden. In Waspik werd lang overlegd terwijl een Liberiaans gezin werd weggepest, maar niks gedaan. Overleg is soms een ander woord voor uitstel. Volgende kanshebber om de slagkracht terug te brengen is de gezaghebbende persoon die de knoop doorhakt. Amsterdam heeft het afgelopen jaar een succesvolle lobby gevoerd om de gemeente de macht te geven als er vele instanties rond een gezin cirkelen. Eerder was er al een gezinscoach bedacht, die precies hetzelfde zou moeten doen: een beslissing nemen en daarmee de verantwoordelijkheid dragen. Maar het risico is dat er nog iemand bij het overleg aanschuift. Volgens Van der Lans werkt het alleen als er een basis van vertrouwen is, en de andere hulpverleners de beslissing van de 'operatieleider' ondersteunen.

Van der Lans is een uitgesproken voorstander van de ontwikkeling dat hulpverleners zich weer echt met mensen met problemen gaan bemoeien. Eropaf is het nieuwe motto, met in Amsterdam coaches die risicojongeren onder hun hoede nemen en docenten die weer op huisbezoek gaan. In Rotterdam ging het net iets ruiger, en gedroegen interventieteams zich vooral als een agressieve controledienst die wel eens achter de voordeur zou komen kijken. Maar de discussie over repressie en bevoogding is volgens Van der Lans achterhaald. Want de afstandelijke houding voldoet in geen geval meer.

Hij komt met een aantal voorstellen om de situatie te verbeteren. Geef professionals rugdekking, geef de beste mensen de belangrijkste klussen en betaal ze goed, zie burgers als partners, en zo voort. Ze hebben de bekoorlijkheid van goede voornemens. Niemand zal zich er openlijk tegen keren, maar in de praktijk zijn ze moeilijk waar te maken. Met de diagnose is in dit boek weinig mis, de remedie is minder overtuigend.

Waardering: 3half-sterren

Jos van der Lans. Ontregelen. De herovering van de werkvloer

(Visited 150 times, 1 visits today)

Geen reacties

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.