Een stralende toekomst – Paul Mason -recensie
Politiek , Toekomst / juli 10, 2019

De lezer van Een stralende toekomst kan maar beter voorbereid zijn op grote woorden en stellige uitspraken. Wanhopig en dan weer euforisch klinkt de kreet van de Britse journalist Paul Mason van de bladzijden, die zijn werk beëindigt met een reeks als bevelen geformuleerde oproepen. Eerst rinkelen de alarmbellen luid en dan is er zicht op een gelukzalig Utopia. Het is alsof de zwartste black metal wordt afgewisseld met de opgeklopte extase van stadion rock. Een ‘alliantie van nationalisten, vrouwenhaters en autoritaire politieke leiders’ is bezig om de mensheid te overheersen, schrijft Mason. Ze maken gebruik van ‘algoritmische sturing’ om hun rijkdom en macht te vergroten. ‘Het is nog niet te laat’, voegt hij daaraan toe. Mensen moeten in verzet komen en het schrijven van dit boek was ook ‘een daad van verzet’. En niet alles is verloren, want de machines kunnen ons gevangen nemen of ze kunnen ons bevrijden. Antihumanisme De verkiezing van Trump was een omslagpunt, schrijft Mason. Daarin kwamen de aanval op de waarheid, antihumanistische opvattingen en het manipulatieve gebruik van technologie samen. Voor de aanhangers van de Amerikaanse president heeft hij weinig goede woorden over: Dat zijn racisten en vrouwenhaters. Mason beperkt zich niet tot een…

Nieuw-Atlantis – Francis Bacon
Filosofie , Politiek / mei 21, 2018

Een schip raakt van koers in de grote Stille Oceaan, wekenlang. De proviand is op. Het einde lijkt nabij voor de bemanning. Maar dan doemt er land op. Dat blijkt een onbekend eiland te zijn, met een wonderlijk andere samenleving. Dat is het begin van Nieuw-Atlantis, een kort verhaal van de Engelse filosoof Francis Bacon uit 1627. Het is een van de bekendste vroege utopieën, dat vaak in een adem wordt genoemd met Utopia van Thomas More. Ook hier is de utopie een afgelegen plek met een ontwikkelde beschaving, die wel alles van de wereld weet, maar waar de wereld niets van weet. Dat narratieve thema is nog steeds bruikbaar. Een recente variant op dit thema was het fictieve land Wakanda, in de superheldenfilm Black Panther. Net als More had Bacon (1562–1626) veel verschillende rollen. Hij was filosoof, onderzoeker, maar ook politicus en bestuurder. Koning Jacobus I benoemde hem tot grootkanselier. Maar hij kwam ten val door de onterechte beschuldiging van het aannemen van steekpenningen. Hij werd een paar dagen opgesloten in de Tower van Londen en raakte zijn positie kwijt. Salomo’s Huis Het verhaal van Nieuw-Atlantis is tamelijk simpel. De bemanning van het verdwaalde schip ontmoet op het geheimzinnige eiland…

Andersland. In de voetsporen van Thomas More – Erik de Bom en Toon van Houdt (red.)
Algemeen , Politiek , Theorie / oktober 16, 2016

Met Utopia, de wereldberoemde en 500 jaar oude tekst van Thomas More kun je allerlei kanten op. Dat blijkt wel uit de bundel Andersland. In de voetsporen van Thomas More, naar aanleiding van de 500e verjaardag van Utopia, verreweg het bekendste geschrift van More (1477-1535). More verschijnt in artikelen in deze bundel onder meer als democraat en als marxist, alles uiteraard avant la lettre. Hij treedt vooral op als grondlegger van het zo moderne begrip utopie, een ideale samenleving, een paradijs dat op aarde bereikbaar is. Het boek Utopia is op vele manieren te lezen, laat Hans Achterhuis zien in de inleiding van het boek. Bij herlezing trof hij steeds een andere, spannender tekst aan. Iedere tijd had zijn eigen Utopia. En Utopia bleek uiteindelijk geen utopie, maar een satire, of een poging om mensen aan het denken te zetten door zaken om te draaien. Zo is goud niets waard in Utopia en loopt iedereen in dezelfde kleren. Ook is echtscheiding toegestaan en vrijheid van godsdienst. Die ambivalentie komt ook door het karakter van het boek, met het eerste deel dat als kritiek op de toenmalige toestand van het Engelse koninkrijk gezien kan worden. Het tweede beschrijft dan een alternatieve…