Ooit werd het Ottomaanse rijk de zieke man van Europa genoemd. Nu is Europa de zieke vrouw van de wereld, achterblijvend op tal van gebieden.
De diagnose wordt in dit boek gesteld door Guy Verhofstadt. De hyperenergieke leider van de liberalen in het Europees Parlement, gaat er hard in. De Europese Unie faalt op alle fronten: economisch, politiek en moreel. De politieke leiders van de EU zijn vergeten wat het doel was van het doel van de oprichters. In de eurocrisis schoven ze vooral de problemen voor zich uit. Een echte interne markt is er niet, ten nadele van werknemers en bedrijven. Op de komst van vluchtelingen is geen adequaat antwoord waardoor de EU de ‘doodgraver’ is geworden op de Middellandse Zee. In de internationale politiek is de EU een dwerg, die niet de militaire of politieke slagkracht heeft om crises aan de randen adequaat tegemoet te treden. De EU slaagt er zelfs niet in een semi-autocratische heerser als Victor Orbán bij de les te houden.
Wat is de remedie? Patiënt Europa moet volgens Verhofstadt behandeld worden met een krachtig federaal medicijn. Hij stoft een vergeten grondwetsvoorstel uit 1952 af, waarin werd voorgesteld een Europese regering, parlement en leger te vormen. De Fransen slikten het defensiedeel hiervan niet, waarna het geheel in vergetelheid raakte.
De Verenigde Staten van Europa, waar Verhofstadt al tijden voor pleit, is de garantie voor diversiteit en de bescherming van minderheden en verdedigt de Europese waarden als democratie, vrijheid van meningsuiting en dergelijke juist. De verschillen tussen de landen zijn vaak niet groter dan de overeenkomsten, de fundamenten zijn hetzelfde. De natiestaten bedreigen die diversiteit juist. En veel Europeanen hebben kritiek op de EU omdat die niet adequaat optreedt, niet omdat die te veel doet.
Verhofstadt is fel over het nationalisme, het nadruk leggen op de nationale identiteit. Op ‘identiteit’ kan geen vredelievende maatschappij worden gebouwd, stelt hij. Maar dat is onzin: Het gaat om welke identiteit, en om hoe gehanteerd wordt. Één identiteit die alle andere uitsluit en overstemt, kan gevaarlijk zijn, maar een vorm van identificatie met een ‘ingebeelde gemeenschap’ is nodig voor het vormen van een samenleving, ook een Europese.
Met een Europese regering kunnen de economische en politieke problemen worden aangepakt, wat niet lukt met het huidige gedrocht van Europese regelingen, instellingen en uitzonderingsposities, is de stelling van Verhofstadt. De een doet aan de euro niet mee, een tweede niet aan Schengen, etc. Er zijn wel tien Europa’s, zo wordt met kaartjes aangetoond.
Overigens hoeft niet ieder land mee te doen met de gedroomde VS van Europa. Er moet ook een geassocieerd lidmaatschap komen, waarbij landen alleen met de interne markt meedoen, niet met munt, leger en dergelijke. Zo kan Groot-Brittannië erbij blijven, zonder volledig lid te zijn. Daarmee wordt dus een Europa ‘van verschillende snelheden’ definitief.
Er zit een zekere logica in de voorstellen van Verhofstadt. Vele waarnemers hebben al gezegd dat de huidige constructie van de EU, met een munt zonder staat, met open binnengrenzen maar zonder gezamenlijk migratiebeleid, niet houdbaar is. Iedere crisis of probleem lijkt tot een beetje meer EU te leiden, maar de kuur wordt nooit afgemaakt. De weerstand groeit juist en de angst voor ‘de kiezer’ die wil vasthouden aan het bestaande is groot.
Aan de andere kant is het recept van dokter Verhofstadt eenzijdig. Steeds weer pleiten voor schaalvergroting, zonder veel oog te hebben voor de rol van kleinere gemeenschappen van steden, dorpen en regio’s, geeft ook een zekere verblindheid aan.
De huidige lichting politieke leiders gaat stapje voor stapje verder, met plakband worden de ergste lekken gedicht. De ‘grote sprong voorwaarts’ die Verhofstadt bepleit, zullen ze niet wagen. Ze doen er alles aan om fundamentele keuzes te vermijden. De crises zijn daar blijkbaar nog niet ernstig genoeg voor, of hebben een verlammend effect. Maar aan de grenzen van het huidige model zijn met grotere regelmaat zichtbaar, nu het meest schrijnend met de komst van vluchtelingen en de sterk uiteenlopende reacties die die oproept.
In het debat over Europa is het ideaal van Verhofstadt het ene uiterste, de ideeën van de hardcore nationalisten die een einde willen maken aan de ‘EUSSR’ het andere. De kans is uiteraard groot dat de eeuwig twijfelende Europeanen ergens in het midden uitkomen, met een waterig compromis.
Geen reacties