‘Evolutie kent maar één richting: vooruit.’ Met die stelling sluit rijksbouwmeester Floris Alkemade het eerste hoofdstuk van zijn boekje De toekomst van Nederland af. Dat roept vragen op. Wat wordt bedoeld met evolutie? Het biologische proces of iets anders? En wat is ‘vooruit’? Wordt alles altijd beter? Niet heel veel pagina’s later blijkt dat Alkemade zijn eigen stelling te boud vindt. Dan is er sprake van een ‘omgekeerde evolutie’, want door klimaatverandering en het uitsterven van soorten gaat het met de ‘echte wereld’ niet goed. Het is een voorbeeld van hoe Alkemade grote begrippen gebruikt zonder die duidelijk uit te werken. In de nog geen 130, van fraaie illustraties voorziene, pagina’s buitelen ze over elkaar: de generalisaties, simplificaties en makkelijk hanteerbare indelingen. ‘Alle maatschappelijke lagen’ zijn op zoek naar verandering, we leven in een ‘revolutionaire tijd’ waarin ‘we juist nu een beslissende wending aan de toekomst van ons land kunnen geven’. (pagina 9/10) Dat is wat Alkemade opmerkt als hij in het land lezingen houdt. Ik snap dat een schrijver de urgentie van zijn boodschap wil aantonen, maar kon het niet iets minder? Was niet een vraagteken, in plaats van een uitroepteken, achter deze persoonlijke observaties meer op zijn plaats…
Leven zonder te werken is straks voor velen mogelijk dankzij de automatisering. Dat is het uitgangspunt van dit utopische geschrift van Richard David Precht, de popfilosoof van Duitsland. En dat is helemaal niet erg, want dan kunnen mensen doen wat ze zelf willen, zonder vervreemding en eentonigheid. De titel slaat op een passage uit het werk van Karl Marx en Friedrich Engels, die zich ooit lieten verleiden om iets te schrijven over hoe het leven onder het communisme zou zijn. Dan zouden mensen ‘s morgens kunnen jagen, ‘s middags de kudde kunnen hoeden en ‘s avonds als criticus op te treden. En dat zonder ooit jager, herder of criticus te worden. In plaats van verplichte arbeid zou vrije activiteit mogelijk zijn. Vierde industriële revolutie ‘Kapitalisme’ en ‘toekomst’ passen niet meer bij elkaar, stelt Precht. De techniek brengt niet het heil, het gaat om de manier waarop de techniek wordt aangewend. De toekomst wordt door ons gemaakt, is nog een van de stellingen van Precht. In dit tijdperk van de vierde industriële revolutie wordt alles anders. Maar Silicon Valley mag niet het beeld van de toekomst bepalen: daarin heerst vooral een zielloos streven naar efficiency. De toekomst van werk staat in…