Jeruzalem van Simon Sebag Montefiore bestaat uit 20 % religie, 20 % geweld, 20 % seks, 20 % politiek. Zeer levendig, met een overdaad aan kleurrijke details.
Het verhaal van Jeruzalem is het verhaal van cyclische destructie en opbouw. Koningen, profeten, keizers, pashjas, gouverneurs, kolonisten en kruisvaarders veroverden de stad, vernielden het een en bouwden het andere op. Over iedere centimeter werd gevochten en bloed vergoten. Heiligheid ging hand in hand met geweld, intrige, verraad, overspel en hebzucht.
Montefiore is geen historicus die uitlegt en duidt. Alleen in de epiloog doet hij dat een beetje. ‘Duizend jaar was Jeruzalem joods, vierhonderd jaar lang christelijk; dertienhonderd jaar lang islamitisch.’
Hij is een verhalenverteller en dat is hij met verve. Hij weet de personen tot leven te wekken, ook al figureren ze maar in een paar alinea’s.
Dit boek bevat zelfs zoveel anekdotes per pagina dat het de lezer soms een beetje duizelt. De ene onthoofding is nog niet geweest, of de volgende veroveraar komt er weer aan.
Zijn verhaal is dat van de machtige mannen en vrouwen die de stad hebben geleid of dat althans hebben geprobeerd. En hij heeft een speciaal oog voor de rol van de vrouwen in de stad, vooral als het om concubines, courtisanes, prostituees, overspelige echtgenotes en nymfomanes gaat.
Over het dagelijks leven in de stad door de eeuwen, de economie, infrastructuur en al die andere zaken die een stad tot stad maken is weinig te lezen. Het is een stadsgeschiedenis ‘without the boring bits’.
In het begin van het verhaal valt op dat in de tijden van de bijbelse verhalen de grenzen van het gebied dat Jeruzalem beheerst nogal flexibel waren. En dat blijft eigenlijk tot op de dag van vandaag het geval. Jeruzalem is geen rustig bezit.
Het verhaal dat Montefiore is voor grote stukken niet origineel en dat is natuurlijk ook niet te verwachten. De Bijbel is een belangrijke bron, maar hij plaatstdaaruit andere bronnen bij. In de beschrijving van in ieder geval een deel van de kruistochten is opvallend hoe dicht hij blijft bij het klassieke werk van Sir Steven Runciman.
In de kruistochten duikt opeens Sigurd op, de koning van Noorwegen, de eerste Europese koning die het net door christenen veroverde Jeruzalem bezocht. Sigurd was ook de naam die de Noorse terrorist Anders Behring Breivik zichzelf gaf in de (al dan niet fictieve) heropgerichte Tempeliersorde.
Jeruzalem lag vaak op de breuklijn van verschillende rijken en was daar soms de speelbal van. En dat was ook in de twintigste eeuw nog het geval als de Britten het zionisme omarmen ten tijde van de Eerste Wereldoorlog. Ze hoopten daarmee de steun van Rusland en Amerika te behouden of krijgen. De Britten kregen er spijt van, en werden na de Tweede Wereldoorlog meer pro-Arabisch.
Als er een lijn in het boek zit dan is dat de vraag hoe Joods Jeruzalem was. Aan het eind van het boek schrijft hij dat de stad niet eerder zo Joods is geweest. Montefiore geeft in zijn politieke, actuele en genuanceerde epiloog geen oordeel over wie de stad toebehoort. Joden en Arabieren hebben er evenveel recht op. Jeruzalem is niet alleen van groot belang voor moslims en Joden, maar ook voor evangelische christenen. Dat maakt de situatie alleen maar ingewikkelder.
Hij spreekt zich uit tegen de‘obsessieve’ bouw van Joodse nederzettingen en voor een twee-statenoplossing. De Oude Stad zou een ‘gedemilitariseerdVaticaan’ moeten worden. Maar of dat ooit de afsluiting wordt van een volgende geschiedenis van Jeruzalem is zeer de vraag.
Geen reacties