Boekenstrijd

In 1961 ging Harry Mulisch naar Israël om verslag te doen van het proces tegen Adolf Eichmann. De voormalige leider van Afdeling IVB4  van het Geheime Staatspolizei-Amt van het Reichssicherheitshauptamt, onderdeel van de SS ,was het jaar daarvoor door Israëlische geheim agenten ontvoerd vanuit Argentinië. De verdoofde Eichmann werd met een rolstoel in het vliegtuig naar Israël gebracht, met het verhaal dat hij een jood was die “voor zijn dood nog eenmaal het land van zijn vaderen wilde zien.” Dit soort fijn opgeschreven  details maken het boek van Mulisch al een staaltje van fijne reportage. Maar dit is niet alleen een rechtbankverslag. Het is ook een reisverslag naar het Israël van voor de Zesdaagse Oorlog, en van de plekken waaruit Eichmann de Holocaust plande en liet uitvoeren. En hij doet een poging om ‘Eichmann’ te duiden. De rechtbank beschrijft hij als een toneel, met Eichmann in een rol waarin hij steeds krankzinniger wordt. Voor de rechters heeft hij ontzag, voor de andere deelnemers minder. Over het maandenlange proces zelf schrijft hij betrekkelijk weinig. Omzwervingen De omzwervingen van Mulisch door Israël zijn interessant, omdat er in de tussentijd zoveel is veranderd en zoveel hetzelfde gebleven is. Hij vervloekt de sabbath, waar…

Op de boekpresentatie van het boek Thuis bij de vijand van Natascha van Weezel was, raakte ik in gesprek met een bezoeker. Hij vertelde dat hij regelmatig de discussie aangaat met de man die bijna iedere dag op de Dam staat met een stand met Palestijnse vlaggen en foto’s van het optreden van Israëlische soldaten. Hij deelt er folders uit, roept tot boycot van Israëlische producten en trekt aardig wat publiek. De man op de boekpresentatie had zijn verweer gereed, zei hij, en hij toonde een Israëlische vlag die hij in zijn jaszak, boven zijn hart, meedroeg. Geen buitenland is in Nederland en dan vooral in Amsterdam met zoveel emoties beladen als Israël en de Palestijnse gebieden. Alleen al de benaming kan tot controverse leiden. Zijn het de Palestijnse gebieden, Palestina, Judea en Samaria, bezet gebied, bevrijd gebied? Als journalist van het Parool ben ik een paar keer bij bijeenkomsten geweest van het Joods Marokkaans Netwerk Amsterdam, een club van vooral hoogopgeleide en welbespraakte Joden en Marokkanen die probeerden de spanningen tussen de bevolkingsgroepen te verminderen. De bijeenkomsten waren soms gemoedelijk, met lekker eten, soms fel, met scherpe discussies. Moesten de niet-Joodse deelnemers het bestaansrecht van Israël erkennen of kon…

Eindeloze discussies worden gevoerd over de vraag waarom jongeren in West-Europese landen radicaliseren. Is het de onweerstaanbare aantrekkingskracht van de islamistische ideologie, of zijn uitsluiting en discriminatie de oorzaak? Het antwoord is minder eendimensionaal dan vaak wordt voorgesteld. Om zo’n ontwikkeling beter te doorgronden is het boek van radicaliseringsexpert Montasser Alde’emeh en journalist Pieter Stockmans een zeer goed hulpmiddel. Het boek De Jihadkaravaan is vooral het zeer persoonlijke en emotionele verhaal van Montasser, die werd geboren in een Palestijns vluchtelingenkamp in Jordanië en opgroeide op de boerderij van zijn vader in België. Hij radicaliseerde, al heette dat misschien toen nog niet zo, vanaf 12 september 2001, een dag na de aanslagen in New York en Washington. Wat vond hij, een 12- jaar oude Palestijn en moslim daarvan, was de vraag op school, met nadruk aan hem gesteld. Hij viel, zo als hij het noemt, in de kloof tussen Oost en West, die al eerder op subtiele en minder subtiele manieren was geschapen. Thuis werd de kloof uitgediept door de tien minuten ‘ochtendhaat’; de uitzendingen van Al Jazeera waarin de moslims als slachtoffer van westerse misdaden werden voorgesteld. Aanvankelijk was zijn extremisering nogal ongericht: alles wat verzet bood was goed. Hij…

Iets wat zichtbaar is, niet zien. Dat is een van de thema’s in het buitengewoon persoonlijke boek van Ari Shavit over het verleden (en een beetje over de toekomst) van Israël. Toen zijn overgrootvader, de Brit Herbert Bentwich, in 1897 Palestina bezocht zag hij een land dat zeer geschikt was voor het zionistische project, met name voor de arme en bedreigde Joden uit Oost-Europa. Dat er al een half miljoen Arabieren woonden zag hij niet. De nomaden en horige boeren waren in de ogen van de Victoriaanse gentleman niet van belang. Later werden de Arabieren, die op een gegeven moment nader werden gedefinieerd als Palestijnen, uiteraard wel zichtbaar. In de jaren twintig werden er communistische nederzettingen gebouwd, de volgende episode die Shavit belicht. Met een strikte discipline worden gebieden ontgonnen, bomen geplant, huizen gebouwd, maar er wordt ook gemusiceerd. Shavit is onder de indruk van hun prestaties, maar hij is ook bang voor ‘hun vuur’. Zo trekt Shavit van episode tot episode. Hij gaat op pad om de sinaasappelplantages te bekijken, de vruchten werden ‘jaffa’s’ genaamd naar de havenstad van waaruit ze in de jaren dertig naar de rest van de wereld werden geëxporteerd. Het bewijs wordt geleverd dat het…

Korte inhoud: De geschiedenis van de Amerikaanse betrekkingen met het Midden-Oosten sinds de stichting van de republiek in 1776 tot aan de oorlog van 2003 in Irak. Met de nadruk op de eerste honderdvijftig jaar, tot het einde van de Tweede Wereldoorlog. Bomvol anekdotes en mooie details uit rijk bronnenmateriaal, maar ook met heldere analyses. Stelling van het boek: De Amerikanen deden in het Midden-Oosten meer goed dan kwaad. Stijl: Historisch, inlevend, analytisch. Geschikt voor: Deze voormalige New York Times bestseller is geschikt voor een breed publiek.

  Korte inhoud: Genuanceerde, en zeker niet saaie algemene geschiedenis van Israël. Behandelt o. a. de conflicten met de Arabische staten en Palestijnen en de economische, culturele en politieke ontwikkelingen. Goede portretten van belangrijke Israëlische leiders, zoals Ben Gurion en Moshe Dayan. Stelling: Israël is een succes. Stijl: Helder, scherp, zakelijk. Geschikt voor: Algemeen publiek met interesse in Midden-Oosten. Waardering:

Jeruzalem van Simon Sebag Montefiore bestaat uit 20 % religie, 20 % geweld, 20 % seks, 20 % politiek. Zeer levendig, met een overdaad aan kleurrijke details. Het verhaal van Jeruzalem is het verhaal van cyclische destructie en opbouw. Koningen, profeten, keizers, pashjas, gouverneurs, kolonisten en kruisvaarders veroverden de stad, vernielden het een en bouwden het andere op. Over iedere centimeter werd gevochten en bloed vergoten. Heiligheid ging hand in hand met geweld, intrige, verraad, overspel en hebzucht. Montefiore is geen historicus die uitlegt en duidt. Alleen in de epiloog doet hij dat een beetje. ‘Duizend jaar was Jeruzalem joods, vierhonderd jaar lang christelijk; dertienhonderd jaar lang islamitisch.’ Hij is een verhalenverteller en dat is hij met verve. Hij weet de personen tot leven te wekken, ook al figureren ze maar in een paar alinea’s.  

Mark Thomas is een komiek en politiek activist, die een reportage heeft geschreven over zijn voettocht langs de Israëlische muur. Maar humor en politieke stellingname zitten een dieper gravende reportage in de weg. De stelling van Thomas is duidelijk: de Palestijnen zijn zielig en ze worden sterk benadeeld door de muur. De Israëliërs zijn ideologisch bezeten, godsdienstwaanzinnigen, militaire houwdegens of op zijn minst egoïstisch. De enige uitzondering zijn de Israëlische mensenrechtenactivisten die Thomas als gids begeleiden of hem op een andere manier begeleiden.

Het nieuws is niet wat het is. Zeker niet als het over het Midden-Oosten gaat. Dat betoogt voormalig correspondent Joris Luyendijk in zijn reeds veelbesproken boek Het zijn net mensen. Via de media komt het Midden Oosten op een heel andere manier op ons over dan het werkelijk is. Met dit boek heeft Luyendijk groot succes geboekt. Terecht, want het is een goed geschreven betoog. Hij laat een kant van het Midden-Oosten en van de journalistiek zien die voor de meeste buitenstaanders verborgen blijft. Misschien is het ook zo populair omdat het een kritiek op de gevestigde media is. Hij beschrijft de Israelische propagandamachine, samengebald in het zinnetje ‘they are killing innocent Jews’ en zet die af tegen de veel minder efficiënte Palestijnse pr-praatjes. Zelfs de woorden waarin de journalisten verslag doen van de gebeurtenissen zijn niet onpartijdig.   

Wederom oneerbiedig (Begin werd een