Korte inhoud: De titel zegt het al, een geschiedenis van ongeveer de laatste halve eeuw van Egypte. Het is het verhaal van verbroken beloftes en gebroken illusies. Tarek Osman is duidelijk een analytisch historicus, die langere lijnen onderzoekt. Hij maakt duidelijk onderscheid tussen een aantal projecten waar Egypte mee bezig is geweest de afgelopen decennia: socialisme, pan-arabisme, westers georïerenteerd secularisme. Nu is de zoektocht naar een nieuwe identiteit van het land begonnen. Actueel en verhelderend.
Stelling: Egypte was stabiel, maar stagneerde op tal van punten. Er was op veel punten sprake van achteruitgang. Maar er is een middenklasse in opkomst die dat niet meer accepteert.
Stijl: Historisch, veel aandacht voor economie, cultuur.
Geschikt voor: Mensen die meer willen weten over Egypte dan je in de krant kan lezen.
Waardering:

Hieronder een interview uit Het Parool met Tarek Osman

Voor veranderingen in Egypte is tijd nodig, zegt historicus Tarek Osman. Maar de middenklasse zal zich manifesteren.
Addie Schulte
Tarek Osman was natuurlijk op het Tahrirplein in Caïro toen daar de grote demonstraties tegen Hosni Mubarak werden gehouden. Maar hij was daar meer als waarnemer dan als demonstrant. “Ik heb er meer dan vijftig mensen geïnterviewd,” zegt hij.
Het was materiaal dat hij nog kon verwerken in zijn boek
Egypte, een geschiedenis van Nasser tot na Mubarak
. Dat is voor het grootste deel geen vrolijk stemmende geschiedenis. Egypte maakte veel tegenslagen mee en ging op veel punten achteruit in plaats van vooruit. “We zijn gezegend dat we in vervloekte tijden leven,” zegt Osman lachend in het kantoor van zijn uitgever in Amsterdam.
Osman: “Mijn regio maakt mogelijk de grootste verandering van de afgelopen zestig jaar door. Om dat te zien, te begrijpen en proberen uit te leggen, is zeer fascinerend. Ik denk dat deze generatie gelukkiger is, omdat ze haar eigen toekomst kan bepalen. Voorgaande generaties werden door de heersende machten bepaald. Maar als het misgaat, is het de eigen verantwoordelijkheid van deze generatie. Ze kan niemand anders de schuld geven.”
Hij is optimistisch, niet zozeer omdat Mubarak verdreven is, maar vooral door de opkomst van de middenklasse. “Die zal een grotere stem krijgen in de komende vijf of tien jaar. Dat is een aardige route naar een meer liberaal Egypte. Het kan ook misgaan, als de economie tegen zit, de internationale spanningen oplopen en de middenklasse zich bedreigd voelt en op zeer conservatieve politici gaat stemmen. Maar ik denk dat het optimistische scenario waarschijnlijker is.”
Dat wordt niet bepaald bij de verkiezing van het komende parlement. “De toestand nu is nog erg onbestemd. Over een paar jaar hebben politici meer ervaring, meer geld, meer training.” De verkiezingen over een paar jaar zullen daarom belangrijker worden.
Het is tekenend voor de langetermijnvisie van de econoom Osman die eerder in jaren of decennia denkt dan in maanden of dagen. Hij plaatst ook het vertrek van Mubarak in een langer lopende ontwikkeling.
Mubarak vertegenwoordigde aanvankelijk, net als zijn voorgangers Nasser en Anwar Sadat, de strijdkrachten. Maar de afgelopen tien jaar kwam er een machtige groep van zakenlieden op, die het leger langzaamaan wegdrukte. “Afscheid nemen van Mubarak was voor het leger niet meer dan dit,” zegt hij, en hij doet alsof een propje wegschiet.
Eén van de belangrijkste ontwikkelingen van dit moment is de verdeeldheid van de islamitische beweging, waaronder de Moslimbroederschap. Daarin leven zeer conservatieve krachten tot redelijke liberale stromingen, zegt Osman.
“De ideeën van deze liberale stromingen kunnen zeer acceptabel zijn voor grote delen van de middenklasse. Veel mensen denken bij ‘islam’ aan een conservatieve beweging. Dat is volgens mij een gemakkelijke, maar luie interpretatie.”
“De politieke islam is in Egypte gedurende de afgelopen honderd jaar in de verdediging geweest.” Alle drie presidenten die hij beschrijft, bestreden deze stroming. De aanhang ervan was ook niet overweldigend groot. “De samenleving ging niet de straat op om een islamitische staat te eisen.”
Egypte zal zich in de komende tijd assertiever opstellen in de regio. “Onder Mubarak was Egypte voor honderd procent bondgenoot van de Verenigde Staten. De laatste tien jaar was het in feite ook een bondgenoot van Israël. De banden waren heel nauw.”
Een meer uitgesproken opstelling van Egypte zal leiden tot een botsing met het conservatieve Saoedi-Arabië, maar ook met de niet-Arabische landen in het Midden-Oosten: Iran en Israël. “Ik zeg niet dat die botsing op oorlog uitloopt, maar het wordt een politieke confrontatie. Een strijd om ideeën en invloed op de Arabische middenklasse is zeer waarschijnlijk.”
Egypte heeft daarbij een paar sterke punten die de kans groot maken dat het land zijn stempel op het Midden-Oosten zal drukken. Veertig procent van alle Arabieren is Egyptenaar. En zestig procent van de culturele producties in de Arabische wereld, of het nu gaat om literatuur, tv, film, komt uit dat land.

Tarek Osman, Egypte, een geschiedenis van Nasser tot na Mubarak, (2011)

Dit artikel verscheen eerder op zaterdag 17 september 2011 in Het Parool