Toen kolonel Henk Morsink in Afghanistan het advies kreeg een bepaald konvooi niet te laten rijden, raadpleegde hij de set kaartjes met Bijbelteksten die hij van zijn schoonzus had gekregen. Hij las Psalm 32 vers 8. “Ik zal u onderwijzen, en u leren van de weg die gij gaan zult, mijn oog zal op u zijn.” Dat gaf hem het idee dat het konvooi toch veilig kon vertrekken.
En hij is niet de enige militair die op de Bijbel vertrouwt. Kolonel Arie Vermeij vond steun in de tekst over de overheid die het zwaard draagt als een wreekster. (Romeinen 13 vers 4). Zo geeft Riekelt Pasterkamp in zijn boek over ‘militair, mens, missie’ nog wel meer voorbeelden van de sterke religieuze overtuiging van de Nederlandse militairen in Uruzgan. Het wordt niet duidelijk of hij ze daarop heeft uitgezocht (het boek verschijnt bij uitgeverij Kok in Kampen) of dat zij uitzonderingen zijn.

De persoonlijke ervaringen van militairen staan centraal. De omstandigheden in Uruzgan zijn het decor, dat hij wel inkleurt, maar waarvan de complexiteit uit dit boek niet duidelijk wordt.
Met een aanbeveling van luitenant-generaal P.J.M. van Uhm, commandant landstrijdkrachten, weten we meteen dat we niet te maken hebben met een boek dat overdreven kritisch staat ten opzichte van de missie. Daar is op zichzelf niets mis mee. Pasterkamp geeft een aardig, soms zelfs wat knus beeld: hier zijn Nederlandse militairen zeer serieus bezig met een buitengewoon ingewikkelde opdracht. Hij laat vooral een aantal (hogere) officieren aan het woord. De gewone soldaat blijft wat buiten beeld. Die heeft misschien een minder beschaafde visie op het geheel en brengt het mogelijk wat minder gepolijst naar voren, maar het is toch een perspectief dat niet had mogen ontbreken.

Persoonlijke ervaringen staan ook centraal in het boek van oud-Parooljournaliste Edith van Zalinge, naast de fraaie foto’s die militairen van het 17de Pantserinfanterie Bataljon Garde Fuseliers Prinses Irene maakten. Het contrast tussen het bestaan van de militairen en het dagelijks leven van het thuisfront komt het scherpst naar voren in de dagboekfragmenten van Ingrid van Engelen, die dit boek fraai vorm gaf en haar uitgezonden partner Bram Finke. Terwijl Bram schrijft dat hij zich zes dagen niet heeft kunnen wassen, doet Ingrid verslag van een kapotte cv-ketel. “Gelukkig was de cv-man er zo.” Bram beschrijft ook de schokkende manier waarop Afghanen met kinderen omgaan. “Als een klein kind huilt, gooien ze gewoon stenen naar zijn hoofd om hem stil te houden.”
Spanning, onzekerheid en machteloosheid zijn overheersende gevoelens aan het thuisfront. Begrijpelijk, gezien de risico’s. De reputatie van the lucky Dutch is verdwenen de laatste maanden, na de zware gevechten en de dodelijke slachtoffers.
Sommige familieleden staan meer dan sceptisch tegenover de opdracht van de militairen. Zoals Fried Waterschoot: “Deze zinloze missie vind ik nog geen schrammetje waard.”
Anderen laten zich daar minder expliciet over uit. Maar vrij algemeen leeft het idee dat er in Nederland geen echt begrip heeft van hoe het er echt in Uruzgan aan toegaat. “Ik weet inmiddels dat we nauwelijks horen wat daar echt gebeurt,” zegt Gerion Arntz, betrokken bij het Thuisfrontcomité. Nelli Broekhuizen, moeder van de gewond geraakte Vladimir, besefte ook pas na terugkomst van haar zoon wat hij had meegemaakt. Een mortierbeschieting had Vladimir in eerste instantie verzwegen. Iwan Niessen, zelf militair en partner van de uitgezonden Marijke, zegt het scherper. “Ik denk dat er veel minder draagvlak zou zijn als de mensen wisten wat er daar werkelijk aan de hand is.”

Daarmee krijgen de twee boeken, waarschijnlijk grotendeels onbedoeld, tegengestelde ladingen. Uit het boek van Pasterkamp stijgt het beeld op van militairen die, weliswaar in moeilijke omstandigheden, een grote taak verrichten. Lastig misschien, maar niet onmogelijk en zeker belangrijk.
Wie de berichten van het thuisfront leest, zal zich eerder afvragen waarom de Nederlandse militairen zich in dit Afghaanse wespennest hebben gestoken, waardoor de familieleden in angst achterblijven.

Riekelt Pasterkamp, Uruzgan. Militair, mens, missie

Edith van Zalinge, Thuisfront Uruzgan. Ervaringen rondom de uitzending naar Afghanistan

Deze recensie verscheen op 24 september 2007 in Het Parool.