In Texas stonden ze ervoor in de rij, maar in Europa werden de memoires van George W. Bush met de nodige scepsis ontvangen.
Gerhard Schröder, tegenwoordig verbonden aan het Russische energieconcern Gazprom maar destijds de Duitse bondskanselier, zei dat Bush over hem onwaarheid had gesproken. Een medewerker van Schröder voegde eraan toe dat het moeilijk was om iets af te spreken met de Amerikaanse president. Diens intellectuele niveau was daarvoor te laag.
In zijn memoires probeert Bush het beeld te corrigeren dat hij een volstrekte anti-intellectueel was. Met de Republikeinse strateeg Karl Rove ging hij een wedstrijd aan wie in een jaar het meeste boeken zou lezen. Bush las 95 boeken met in totaal 37.343 bladzijden en verloor toch.

Het beroemdste boek dat Bush in handen heeft gehad, moet wel The Pet Goat zijn. Dat was het boekje dat kinderen van de Emma E. Brooker-basisschool in Florida lazen toen de president daar op 11 september 2001 op bezoek was. Nadat hem in het oor was gefluisterd dat een tweede vliegtuig het World Trade Center in New York had geraakt, bleef hij zeven minuten lang zitten. Hij wilde niet de indruk wekken dat hij in paniek was.
Even later hoorde hij van zijn veiligheidsadviseur Condoleezza Rice dat er een derde aanval met een vliegtuig was gepleegd. Bush trok zijn conclusie. Het eerste vliegtuig kon een ongeluk zijn geweest. Het tweede was duidelijk een aanval. Het derde was een oorlogsverklaring.
Het eerste overleg met zijn naaste adviseurs over de nationale veiligheid begon Bush met een duidelijke uitspraak: "We zijn in oorlog met het terrorisme." Pas daarna stelde hij de vraag: wie heeft dit gedaan?

Shoot first, ask questions later.

Oorlog was niet bedoeld als beeldspraak. Bush zei dat hij van plan was het leger in te zetten als de tijd daar rijp voor was. Hij koos de 'agressiefste' van de drie opties die de militairen hem voorlegden voor Afghanistan.
Kort na 11 september stelden minister van Defensie Donald Rumsfeld en diens assistent Paul Wolfowitz voor Irak aan te vallen. Op dat moment wilde Bush die kwestie nog diplomatiek oplossen.
Dat veranderde later natuurlijk. Met een 'virtuele geschiedenis' probeert Bush de inval in Irak te rechtvaardigen. Wat was er gebeurd als Saddam Hoessein was blijven zitten en kernwapens had ontwikkeld?

Dat overtuigt niet. De dreiging van Irak was minder groot dan Bush voorstelde en geen reden voor de oorlog die duizenden Amerikanen en honderdduizend Irakezen het leven zou kosten.
Bush heeft geen spijt van zijn belangrijkste beslissingen. Wel geeft hij een reeks fouten toe. Dat zijn de zaken waarvan iedereen al zegt dat die fout waren, zoals het verwaarlozen van Afghanistan, het onderschatten van de risico's in Irak en de trage hulpverlening nadat orkaan Katrina New Orleans had getroffen.

Bush was echt stom geweest als hij deze zaken nog had verdedigd.

Zijn belangrijkste verdienste vindt hij dat er geen andere grootschalige aanslag op de Verenigde Staten werd gepleegd. Daar valt minder tegen in te brengen, al gaat het te ver om de 'oorlog tegen het terrorisme' een groot succes te noemen.
En er zijn verdiensten van Bush die weinig aandacht krijgen, zoals de strijd tegen aids. In tegenstelling tot de huidige Tea Party was hij bereid met de Democraten samen te werken.

Bush is blij dat hij het oordeel dat de geschiedenis over hem velt niet meer te horen krijgt. Slechter dan nu kan het niet worden. In zijn boek vergelijkt hij zichzelf met de oorlogspresidenten Abraham Lincoln, Franklin Roosevelt en Harry Truman.
En al gaan we later vast wel een beetje genuanceerder over hem denken, dat is toch echt te hoog gegrepen.

Dit artikel verscheen op 13 november in Het Parool in de rubriek Buitenlandse Zaken.  

Waardering:  

George W. Bush. Cruciale beslissingen (2010)