Journaliste Polman beschrijft in aangrijpende maar ook wel humoristische verhale de dagelijkse praktijk van VN-vredesmissies in Somalie, Haïti en Rwanda in het begin van de jaren negentig. Het zijn soms ontluisterende verhalen over de onmacht van de VN-vredesmacht, die niet in staat is om geweld en massaslachting te stoppen. Het meest schrijnend komt dat aan het licht in Rwanda waar tachtig militairen slechts weinig tot niets kunnen uitrichten als de Tutsi’s honderdvijftigduizend Hutu’s gevangen houden op een plateau met een oppervlakte van drie voetbalvelden, zonder voedsel of water. De Zambianen bewaken een kleine compound temidden van de vluchtelingen, maar gaan nog wel met hun gewone leven. “Dit is gewoon” zegt kaptein Francis, als Polman bezwaar maakt dat zij eten en wassen terwijl de Hutu’s niets hebben. “Daarbuiten is de waanzin.”
We moeten niet zeggen dat de internationale gemeenschap of de VN faalt, schrijft Polman. De VN is zo sterk of zwak als de lidstaten haar maken. En die hebben geen zin om het non-interventiebeginsel fundamenteel ter discussie te stellen. Dat zou die landen later duur kunnen te komen staan. Opvallend is wel het verschil waarmee de Amerikanen eerst in Somalië en later in Haïti optreden, met een overmacht aan materieel en mankracht, een deel commercieel ingekocht. De later arriverende VN-militairen moeten zich behelpen met wat schamele middelen en ze hebben nog de militaire slagkracht nog het mandaat om in te grijpen. Een verhaal wat erg herkenbaar overkomt, zie Srebrenica.
Polman schrijft impressionistische en sterk beeldende reportages. Een van de goede verhalen gaat over de Amerikaanse kapitein Max, die met zijn kleine eenheid Special Forces heerst over een deel van het platteland van Haïti. Hij hanteert ongeveer dezelfde methoden als het verdreven regime. “Wie niet meewerkt schiet ik dood.” Maar de Haïtianen accepteren het. Max rijdt lachend en wuivend door de straten, heeft zijn eigen radioshow. Maar ontwapenen doet hij niet, dat mag de VN later doen.
Wat het boek ook wel redelijk aantoont, is de onmogelijkheid om via de VN landen op te bouwen waar de infrastructuur is verdwenen, zeker met het beschikbare budget. Er is een gapend gat tussen de retoriek en de werkelijkheid.
De theoretische onderbouwing mist grotendeels en er is ook weinig analyse van de achterliggende politieke verhoudingen. De titel in het Engels is We did nothing, maar die is niet terecht. We did too less, zou de lading beter dekken, maar dan moet ook verklaard waarom er wel iets gebeurde. Dat dit onvolkomen gebeurde, is vrijwel onvermijdelijk. Maar ook Polman weet niet hoe het wel moet. De onvolkomenheden zijn toch vooral een gevolg van de souvereiniteitsgedachte en het uitgangspunt van de nationale staat in de internationale politiek. Of misschien gewoon van egoïsme.

Linda Polman
'k zag twee beren. De achterkant van de VN-vredesmissies

Waardering: