Afrika is niet het duistere continent waar de inheemsen elkaar afmaken omdat het in hun bloed of stammensysteem zit. Dit is de boodschap van dit boek. Dat is zowel reportage, geschiedenis als analyse van de meest getormenteerde landen van Afrika, waaronder Congo, Rwanda, Soedan en Zuid Afrika. Geschreven door een Amerikaanse journalist die er jaren heeft rondgetrokken. Hij heeft in een paar honderd pagina’s niet alleen beschreven wat er gebeurt, met oog voor detail (Hoe bijna alle Afrikanen op flip-flops lijken te lopen, maar Charles Taylor en Buthelezi ‘black Oxfords’ dragen) maar het ook inzichtelijk gemaakt
Zijn analyse van het bloedvergieten en de strijd komt er op neer dat het gaat om een ‘gewone’ machtstrijd in een systeem waar de ‘rule of law’ontbreekt. Juist in die crisisgebieden worden ethnische verbanden belangrijker, die worden ook doelbewust gekweekt. Dat gebeurde in de koloniale tijd al, hoewel hij niet zo gemakzuchtig is om alles te wijten aan kolonialisme. Het principe van verdeel en heers is wijd verbreid en zorgt ervoor dat de machtigen over het algemeen hun handen niet vuil hoeven te maken.
De cijfers over het aantal doden zijn verbijsterend. Rwanda tussen de 500 en 800.000 doden, Burundi en Rwanda kenden eerder grootschalige slachtingen. In Congo gaat het om 1 tot 2 miljoen mensen. Liberia gaat het om tienduizenden, vluchtelingenstromen van een derde of meer van de bevolking. Het doet je wel afvragen wat er wel en niet als genocide wordt gezien. Daar lijkt iets willekeurig in te zitten.
Een van de weinige hoopvolle ontwikkelingen is de oprichting van het Rwanda Tribunaal. Daar werd eerder dan bij het Joegoslaviëtribunaal een verdachte veroordeeld wegens genocide. Maar mede omdat het tribunaal weggestopt zit in een onmogelijke locatie, krijgt het weinig aandacht.
Een prachtig hoofdstuk is dat over de onderminister van buitenlandse zaken voor Afrika, Chester A. Croker, ten tijde van president Reagan. Hij fileert de rhetoriek van Chester die bijvoorbeeld vraagt de ontwikkelingen in Libera, waar president Samuel Doe, vriend van de Amerikanen, de verkiezingen heeft gestolen, te zien als een film, niet als een verzameling foto’s. Als je naar het geheel kijkt, zie je vooruitgang.
Veel van de schurken in Afrika waren vrienden van Amerika. Maar het einde van de Koude Oorlog lijkt het continent niet veel te hebben opgeleverd. Als verklarende termen hanteert hij tyrannie en anarchie, waarbij de tirannen anarchie gebruiken om hun macht te vestigen en uit te breiden. Zoals Taylor zich liet kiezen tot president, met als verhuld dreigement dat hij anders de oorlog voort zou zetten. Hij verwerpt ook het idee van de ‘falende staat’met als belangrijkste argument Rwanda, maar ZuidAfrika kan ook.
Ook racisme van allerlei kant speelt een rol, zoals in Soedan. Alle beschreven landen hebben een geschiedenis van op ras gebaseerde machtsverschillen. De vermenging met misdaad en terrorisme is een ander punt dat af en toe aan de orde komt. Een boek om niet vrolijk van te worden.
waardering: –

Bill Berkeley
The graves are not yet full. Race, tribe and power in the heart of Africa