Is het vechten of opbouwen in Uruzgan? De Nederlandse militairen zijn nu een paar jaar actief in deze Afghaanse provincie. Het antwoord zou wel eens kunnen zijn dat het van beide een beetje is.
NOS-verslaggever Peter ter Velde is verschillende keren in Uruzgan geweest. Op een gegeven moment was er zelfs sprake van dat hij een vaste correspondent in Afghanistan zou worden, maar daar is het (geloof ik) nooit echt van gekomen. Hoe dan ook heeft de verslaggeving van de NOS van het conflict in Afghanistan een duidelijke impact.
Dat bleek eigenlijk nog het duidelijkst uit het filmpje dat Ter Velde en zijn cameraman Eric Feijten niet eens zelf hadden gemaakt, maar dat ze hadden gekregen van een Defensiecameraman. Er waren militairen van het Afghaanse regeringsleger op te zien die onder leiding van Nederlandse militairen de strijd aangingen met de Taliban. Het was een van de eerste keren dat er beelden waren van de gevechten in Uruzgan en er ging een schok door het land.
Dat was nog al verbazingwekkend, want wie de situatie in Afghanistan kende wist dat er regelmatig gevochten werd, ook in Uruzgan en ook door Nederlandse militairen. Zeker de Britse media hadden er al uitgebreid verslag van gedaan. Maar het leek bij sommigen toen pas door te dringen dat ook Nederlanders niet voor niets militairen had gestuurd. In zijn boek toont hij zich een woordvoerder van de militairen die vonden dat er in Nederland een verkeerde voorstelling van zaken bestond. Het vechten kwam amper in beeld en er werd steeds gesproken over het ‘wederopbouw-werk’. Sommigen spraken wat voorzichtiger over ‘opbouwwerk’ omdat er in de straatarme provincie Uruzgan eigenlijk niets was wat ‘weder’ opgebouwd kon worden. Volgens hem heeft de regering de nadruk gelegd op de opbouwactiviteiten, om de missie politiek te verkopen. Evengoed kan je zeggen dat Nederlandse politici de waarschuwingen die wel degelijk in de brieven van de regering zaten, hebben gebagatelliseerd. In de brieven stond immers gemeld dat ‘offensieve acties’ ook mogelijk waren. Maar hoe dan ook, er bestond hier geen grote behoefte om aan de grote klok te hangen dat er gevochten zou worden.
Tegelijk is duidelijk dat Nederland in Uruzgan nogal terughoudend optreedt, zeker in vergelijking met de Amerikanen en de Britten. De militairen die wel willen vechten balen daarvan, zo noteert Ter Velde. Een stamoudste vertelt Ter Velde dat de Amerikanen vinden dat ze van Uruzgan een rustplaats hebben gemaakt voor de Taliban.
Met de opbouw gaat het overigens niet veel beter. Het lukt maar niet om het bestuur van de grond te krijgen. Hier en daar is er wat vooruitgang en opmerkelijk is dat burgers in toenemende mate de zaken overnemen. De militairen hoeven niet meer alles te doen. Toch is er, zo concludeert Ter Velde, weinig reden tot optimisme zeker als de ontwikkelingen in de rest van het land in ogenschouw worden genomen.
Ter Velde was zowel embedded als unembedded in Uruzgan. Een embedded journalist gaat met Defensie mee, maar spreekt af om stukken van te voren te overleggen. Zo kan Defensie kijken of er niet over zaken wordt bericht die Defensie in gevaar kunnen brengen.
Over de embedded-verslaggeving is de laatste jaren heftig gediscussieerd. Ter Velde is er wel over te spreken. Volgens hem zijn de mogelijkheden voor de embedded-journalisten sterk uitgebreid. Toch is het merkwaardig dat hij niet de gesprekken heeft uitgezonden die hij heet van de naald voerde met een aantal militairen die net terugkwamen van een vuurgevecht. Ze waren nogal opgetogen en spraken van ‘een mooie dag’. Een militair zei dat hij blij was dat hij iemand geraakt had. Sommigen kregen later spijt van deze uitspraken. Hij benaderde dezelfde militairen een paar dagen later nog eens om ze nog eens rustig te laten napraten en zond dat uit. De eerdere gesprekken niet.
Maar was juist die emotionele uitbarsting niet minstens even interessant geweest als de latere, rustigere terugblik? Het was in ieder geval rauwer dan de overdachte reactie van een paar dagen later. De afweging was niet moeilijk, schrijft Ter Velde. Misschien dat meegaan als embedded journalist toch tot een te hoge mate van identificatie leidt. In ieder geval heeft hij een kans laten lopen om iets te laten zien van de werkelijkheid van de vechtmissie.
Peter ter Velde, Kabul & Kamp Holland. Over de stad en de oorlog. (2008)
Geen reacties